Ảnh hưởng của cách mạng 4.0

Thế giới đã trải qua ba cuộc cách mạng công nghiệp với các bước phát triển nhảy vọt về khoa học, công nghệ và hiện nay đang bước vào cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ Tư (Cách mạng công nghiệp 4.0). 

Bản chất của cuộc cách mạng này là dựa trên nền tảng công nghệ số và sự tích hợp các công nghệ thông minh trên lĩnh vực vật lý và sinh học với trung tâm là sự phát triển của trí tuệ nhân tạo (AI), vạn vật kết nối (IoT), dữ liệu lớn (Big Data), công nghệ na-nô, v.v. Theo đánh giá của các nhà chuyên môn, Cách mạng công nghiệp 4.0 có tốc độ đột phá chưa từng có trong lịch sử, tạo ra những khả năng hoàn toàn mới, làm thay đổi hầu hết các ngành công nghiệp ở mọi quốc gia, tác động sâu sắc đến mọi lĩnh vực đời sống xã hội. Trước đây, sự phát triển, tăng trưởng chủ yếu dựa vào các yếu tố đầu vào có giới hạn (nhân công, tài nguyên,...), thì giờ đây, khi áp dụng Cách mạng công nghiệp 4.0, sự tăng trưởng lại chủ yếu dựa vào các yếu tố không bị giới hạn (công nghệ, sự đổi mới sáng tạo,...); từ đó, tác động mạnh mẽ đến sản xuất, tiêu dùng, giá cả trên phạm vi toàn cầu, hình thành các lĩnh vực hoạt động mới, như: “In-tơ-nét công nghiệp”, “Nhà máy thông minh”, “Thành phố công nghệ”, “Xã hội siêu thông minh”, v.v. Đồng thời, tác động mạnh mẽ, tạo cơ sở tối ưu hóa quá trình, phương thức chỉ đạo, quản lý, điều hành các hoạt động chính trị, xã hội, kinh tế, quốc phòng, an ninh. Bên cạnh đó, Cách mạng công nghiệp 4.0 cũng đặt ra những thách thức, như: có thể làm chậm lại, thậm chí làm đổi hướng sự chuyển dịch trọng tâm chiến lược kinh tế toàn cầu, gia tăng sự bất bình đẳng giữa các quốc gia, tác động tiêu cực đến các nước chủ yếu dựa vào nguồn nhân công rẻ, buộc các nước phải tái cơ cấu nền kinh tế; một số ngành kinh tế bị thu hẹp, đào thải; nhóm lao động giản đơn, lớn tuổi, ít kỹ năng, gắn với công nghệ cũ có nguy cơ thất nghiệp rất cao.

Đối với lĩnh vực quân sự, quốc phòng, Cách mạng công nghiệp 4.0 đang và sẽ có tác động mạnh mẽ, toàn diện, mang đến những bước phát triển cao hơn cùng những thách thức lớn hơn. Nhiều thành tựu mới trong nghiên cứu khoa học, phát triển công nghệ được đưa vào ứng dụng rộng rãi; tạo ra các hệ thống vũ khí, trang bị kỹ thuật thế hệ mới, như: vũ khí năng lượng, gen sinh học, rô-bốt tác chiến,... với những tính năng vượt trội, có sự nhảy vọt về chất; từ đó, làm xuất hiện các hình thái chiến tranh và phương thức tác chiến mới. Tuy nhiên, việc ứng dụng các sản phẩm của Cách mạng công nghiệp 4.0 trong hoạt động quân sự, ở góc độ nào đó có thể tạo ra hệ lụy nguy hiểm. Các nước, nhất là nước lớn, có thể sử dụng thành tựu khoa học, công nghệ quân sự vào mục đích không chính nghĩa, sử dụng “sức mạnh mềm”, can dự, chi phối về chính trị, chính sách đối nội, đối ngoại của các nước khác; thực hiện “điều khiển” từ xa, từ bên ngoài, buộc các nước đang phát triển, chậm phát triển phải phụ thuộc, mất độc lập, tự chủ, khó nhận thấy hoặc nhận thấy nhưng khó cưỡng lại. Nhu cầu đầu tư vũ khí, trang bị kỹ thuật quân sự công nghệ cao có thể dẫn đến cuộc chạy đua vũ trang rất tốn kém và càng phải phụ thuộc vào nguồn cung cấp từ các nước phát triển. Trong khi đó, thế giới chưa có cơ chế để quản lý, giám sát việc ứng dụng các thành tựu khoa học, công nghệ quân sự mới để hạn chế tác động từ mặt trái của Cách mạng công nghiệp 4.0.

Ngọc Nguyên.A.TT