Theo Chỉ thị số
45-CT/TW, ngày 20/6/2020 của Bộ Chính trị “về lãnh đạo cuộc bầu cử đại biểu
Quốc hội (ĐBQH) khóa XV và bầu cử đại biểu Hội đồng nhân dân (HĐND) các cấp nhiệm
kỳ 2021 - 2026” sẽ được tiến hành vào ngày Chủ nhật 23/5/2021. Đây là một
sự kiện chính trị quan trọng của đất nước nhằm lựa chọn, bầu ra những đại biểu
tiêu biểu, xứng đáng đại diện cho ý chí, nguyện vọng và quyền làm chủ của Nhân
dân trong Quốc hội và Hội đồng Nhân dân các cấp nhiệm kỳ mới, góp phần tích cực
vào việc xây dựng, củng cố và hoàn thiện Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa của
Nhân dân, do Nhân dân, vì Nhân dân dưới sự lãnh đạo của Đảng Cộng sản Việt Nam.
Đồng thời sự kiện chính trị quan trọng này cũng là ngày hội đại đoàn kết toàn
dân tộc của Nhân dân cả nước. Để cuộc bầu cử thành công, thực sự vừa là ngày hội,
vừa là quyền lợi và nghiã vụ của nhân dân. Toàn Đảng, toàn quân và toàn dân ta
đang đẩy mạnh công tác lãnh đạo, chỉ đạo, làm tốt mọi công tác chuẩn bị, bảo đảm
bầu cử dân chủ, bình đẳng, đúng pháp luật, an toàn.
Bầu cử vừa là
nghĩa vụ, vừa là trách nhiệm của nhân dân. Bởi lẽ, “Lá phiếu của cử tri tuy
khuôn khổ nó nhỏ bé, nhưng giá trị của nó thì vô cùng to lớn. Nhân dân ta đã trải
qua biết bao gian khổ, hy sinh biết bao xương máu trong cuộc cách mạng đánh đổ
thực dân và phong kiến mới giành được nó. Nó chứng tỏ chế độ dân chủ và tự do của
Nhà nước ta và quyền làm chủ thực sự của mỗi công dân ta. Vì vậy, đi bỏ phiếu
trong cuộc tổng tuyển cử vừa là quyền lợi quý báu, vừa là nghĩa vụ thiêng liêng
của mỗi người cử tri."
Khi ngày bầu cử
Quốc hội khóa XV và bầu cử Hội đồng nhân dân các cấp nhiệm kỳ 2021-2026 đang tới
gần, những lời dạy trên của Chủ tịch Hồ Chí Minh trong bầu cử, bỏ phiếu, chọn
ra những đại biểu xứng đáng đại diện cho Nhân dân vẫn còn nguyên tính thời sự.
Đó chính là ý thức, trách nhiệm của mỗi công dân đối với sự phát triển của đất
nước. Chủ tịch Hồ Chí Minh khẳng định: “Lá phiếu cử tri có một giá trị rất cao
quý; nó là một dấu hiệu xác nhận rằng Nhân dân thật sự làm chủ nước nhà." Hiến
pháp năm 2013 cũng đã nêu rõ: “Nhà nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt
Nam là Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa của Nhân dân, do Nhân dân, vì Nhân
dân... Nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam do Nhân dân làm chủ, tất cả quyền
lực Nhà nước thuộc về Nhân dân."
Vì lẽ đó, đi bầu
cử đại biểu Quốc hội, đại biểu Hội đồng nhân dân là dịp để người dân thể hiện
quyền làm chủ của mình thông qua lá phiếu bầu, trực tiếp lựa chọn những người
có đủ đức, đủ tài, xứng đáng đại diện cho ý chí, nguyện vọng của Nhân dân bầu
vào cơ quan quyền lực nhà nước các cấp, thiết thực góp phần xây dựng Nhà nước
pháp quyền của dân, do dân và vì dân.
Theo quy định của
Hiến pháp và pháp luật hiện hành, công dân nước Cộng hòa Xã hội chủ nghĩa Việt
Nam đủ 18 tuổi trở lên có quyền bầu cử và đủ 21 tuổi trở lên có quyền ứng cử
vào Quốc hội, Hội đồng nhân dân các cấp. Quyền bầu cử và ứng cử là của công
dân, là quyền được hiến định và việc thực hiện các quyền này phải theo quy định
của pháp luật.
Xuất phát từ những
quy định pháp luật và tính chất của cuộc bầu cử đại biểu Quốc hội, đại biểu Hội
đồng nhân dân như trên, Luật Bầu cử đại biểu Quốc hội và đại biểu Hội đồng nhân
dân đã luật định 4 nguyên tắc bầu cử là: phổ thông, bình đẳng, trực tiếp và bỏ
phiếu kín. Bốn nguyên tắc trên cũng được rất nhiều nước trên thế giới áp dụng
và được coi là phương thức bầu cử tiến bộ hiện nay.
Nguyên tắc phổ
thông đầu phiếu trong bầu cử bảo đảm để mọi công dân không phân biệt dân tộc,
nam, nữ, thành phần xã hội, tín ngưỡng, tôn giáo, trình độ văn hóa, nghề nghiệp,
thời hạn cư trú, (trừ những người bị tước quyền bầu cử theo bản án, quyết định
của tòa án đã có hiệu lực pháp luật hoặc người bị kết án tử hình đang trong thời
gian chờ thi hành án, người đang trong thời gian chấp hành hình phạt tù mà
không được hưởng án treo, người mất năng lực hành vi dân sự), đến tuổi trưởng
thành đều được trao quyền bầu cử.
Yêu cầu của
nguyên tắc này là Nhà nước phải bảo đảm để cuộc bầu cử thực sự trở thành một cuộc
sinh hoạt chính trị rộng lớn, tạo điều kiện thuận lợi để công dân thực hiện quyền
bầu cử của mình, bảo đảm tính dân chủ, công khai và sự tham gia rộng rãi của
các tầng lớp nhân dân trong bầu cử.
Luật Bầu cử đại
biểu Quốc hội và đại biểu Hội đồng nhân dân quy định đối với việc bầu cử đại biểu
Quốc hội: Ngày bầu cử phải là ngày Chủ nhật, được Quốc hội ấn định và công bố
chậm nhất là 115 ngày trước ngày diễn ra bầu cử; các tổ chức phụ trách bầu cử
được thành lập công khai, có sự tham gia của đại diện các cơ quan nhà nước, tổ
chức xã hội và đoàn thể nhân dân; thời gian bỏ phiếu được quy định thống nhất
trong cả nước từ 7 giờ sáng đến 7 giờ tối (trừ những trường hợp đặc biệt theo
quy định của Luật); mọi công dân cư trú thường xuyên hoặc tạm trú đều được ghi
tên vào danh sách cử tri; danh sách cử tri được niêm yết công khai chậm nhất là
40 ngày trước ngày diễn ra bầu cử; Danh sách ứng cử viên cũng được lập và niêm
yết công khai chậm nhất là 20 ngày trước ngày diễn ra bầu cử để cử tri tìm hiểu
và lựa chọn.
Bình đẳng trong
bầu cử là nguyên tắc nhằm bảo đảm để mọi công dân đều có cơ hội ngang nhau tham
gia bầu cử, nghiêm cấm mọi sự phân biệt dưới bất cứ hình thức nào. Mỗi cử tri
có một phiếu bầu đối với một cuộc bầu cử và giá trị phiếu bầu như nhau không phụ
thuộc vào giới tính, địa vị xã hội, sắc tộc, tôn giáo... Mỗi cử tri chỉ được
ghi tên vào danh sách cử tri ở một nơi cư trú; mỗi ứng cử viên chỉ được ghi tên
ứng cử ở một đơn vị bầu cử; mỗi cử tri chỉ được bỏ một phiếu bầu.
Nguyên tắc bình
đẳng còn đòi hỏi phải có sự phân bổ hợp lý cơ cấu, thành phần, số lượng đại biểu
để bảo đảm tiếng nói đại diện của các vùng, miền, địa phương, các tầng lớp xã hội,
các dân tộc thiểu số và phụ nữ phải có tỷ lệ đại biểu thích đáng.
Bầu cử trực tiếp
có nghĩa là cử tri trực tiếp thể hiện ý chí của mình qua lá phiếu, cử tri trực
tiếp bầu ra đại biểu của mình chứ không qua một cấp đại diện cử tri nào. Nguyên
tắc bầu cử trực tiếp đòi hỏi cử tri không được nhờ người bầu hộ, bầu thay hoặc
bầu bằng cách gửi thư.
Cử tri tự bỏ lá
phiếu bầu vào hòm phiếu. Trường hợp cử tri không thể tự viết phiếu bầu thì nhờ
người khác viết hộ, nhưng phải tự mình bỏ phiếu; người viết hộ phải bảo đảm bí
mật phiếu bầu của cử tri; nếu cử tri vì tàn tật không tự bỏ phiếu được thì nhờ
người khác bỏ phiếu vào hòm phiếu.
Trường hợp cử
tri ốm đau, già yếu, tàn tật không thể đến phòng bỏ phiếu được thì tổ bầu cử
mang hòm phiếu phụ và phiếu bầu đến nơi ở của cử tri để cử tri nhận phiếu bầu
và thực hiện các thủ tục bỏ phiếu.
Để bảo đảm
khách quan trong việc lựa chọn của cử tri, Luật Bầu cử đại biểu Quốc hội, đại
biểu Hội đồng nhân dân quy định việc bầu cử đại biểu Quốc hội được tiến hành bằng
cách bỏ phiếu kín.
Theo nguyên tắc
này, cử tri bầu ai, không bầu ai đều được bảo đảm bí mật. Khi cử tri viết phiếu
bầu không ai được đến gần, kể cả cán bộ, nhân viên các tổ chức phụ trách bầu cử;
không ai được biết và can thiệp vào việc viết phiếu bầu của cử tri. Cử tri viết
phiếu bầu trong buồng kín và bỏ phiếu vào hòm phiếu. Như vậy, mọi quy định của
pháp luật về bầu cử đã tạo ra những cơ chế rộng rãi nhất, thuận lợi nhất, dân
chủ nhất để người dân phát huy tối đa quyền làm chủ của mình.
Mỗi cử tri khi
tham gia bầu cử không những là niềm vinh dự được thực hiện quyền dân chủ, mà
còn là nghĩa vụ công dân, thể hiện trách nhiệm chính trị của mình đối với vận mệnh
đất nước, với bao thế hệ đã hy sinh xương máu để giành lại quyền thiêng liêng
cho dân tộc là độc lập, tự do, dân chủ.
Cùng với “quyền,”
pháp luật cũng quy định rõ “nghĩa vụ” của công dân. Quyền của công dân được bảo
đảm bằng pháp luật khi công dân làm tròn nghĩa vụ của mình theo đúng pháp luật.
Trong bầu cử đại biểu Quốc hội và đại biểu Hội đồng nhân dân, cử tri phải có
trách nhiệm tham gia giới thiệu người ra ứng cử vào cơ quan quyền lực nhà nước,
nhằm góp phần vào việc xây dựng nhà nước của nhân dân, do nhân dân và vì nhân
dân. Cử tri nơi người ứng cử công tác và cư trú có trách nhiệm tham gia ý kiến
nhận xét.
Nghĩa vụ của cử
tri được thể hiện rõ qua 3 lần tổ chức hội nghị hiệp thương, qua các lần tổ chức
hội nghị cử tri nơi công tác và nơi cư trú của người ứng cử, qua các cuộc tiếp
xúc tuyên truyền, vận động bầu cử của người ứng cử.
Nói bầu cử là
nghĩa vụ bởi nếu công dân (cử tri) không đi bầu cử thì không thể thành lập các
cơ quan lập pháp, hành pháp như luật định. Đó là: nếu không bầu cử thì không có
đại biểu Quốc hội và từ đó không thể thực hiện việc bầu các chức danh Chủ tịch
Quốc hội, Chủ tịch nước, Thủ tướng Chính phủ, không thể phê chuẩn các chức danh
khác theo luật định. Không có nhà nước thì không thể thực hiện các nhiệm vụ đối
nội, đối ngoại, cũng không thể thực hiện việc bảo đảm tính chất của nhân dân,
do nhân dân, vì nhân dân của nhà nước.
Điều này cũng
có nghĩa rằng công dân không thực hiện nghĩa vụ bầu cử thì đã xâm phạm đến quyền
ứng cử của công dân khác bởi các ứng cử viên đó không có ai bầu thì không thể
trở thành các đại biểu Quốc hội và Hội đồng nhân dân các cấp.
Bên cạnh đó, Hiến
pháp quy định nhiều nghĩa vụ của công dân liên quan đến đất nước, như “Công dân
có nghĩa vụ trung thành với Tổ quốc” (Điều 44), “Công dân phải thực hiện nghĩa
vụ quân sự và tham gia xây dựng nền quốc phòng toàn dân” (Điều 45), “Công dân
có nghĩa vụ tuân theo Hiến pháp và pháp luật; tham gia bảo vệ an ninh quốc gia,
trật tự, an toàn xã hội và chấp hành những quy tắc sinh hoạt công cộng” (Điều
46)…Hay về các quyền của công dân, như “Nhà nước bảo đảm và phát huy quyền làm
chủ của nhân dân; công nhận, tôn trọng, bảo vệ và bảo đảm quyền con người, quyền
công dân” (Điều 3), “nhân dân thực hiện quyền lực nhà nước bằng dân chủ trực tiếp,
bằng dân chủ đại diện thông qua Quốc hội, Hội đồng nhân dân và thông qua các cơ
quan khác của Nhà nước” (Điều 6), “Mọi người có quyền bất khả xâm phạm về đời sống
riêng tư, bí mật cá nhân và bí mật gia đình; có quyền bảo vệ danh dự, uy tín của
mình” (Điều 21)… đều cần phải có nhà nước để bảo đảm cho công dân được thực hiện
các quyền ấy. Như vậy, nếu không có nhà nước và chính quyền các cấp (do không
có hoạt động bầu cử) thì các nghĩa vụ và các quyền của công dân không thể thực
hiện đầy đủ.
Từ đó cho thấy,
ý kiến nói cử tri có thể đi bầu cử hoặc không vì chỉ là quyền mà không phải là
nghĩa vụ là một ý kiến sai trái, ngụy biện và trái với cả thực tiễn lẫn pháp
lý. Những biểu hiện của một số công dân như thờ ơ, bàng quan với bầu cử; dùng lợi
ích cá nhân để “mặc cả” việc đi bỏ phiếu bầu cử; hay đi bỏ phiếu kiểu “cho
xong,” “gạch bừa” chỉ để được đóng dấu “đã đi bầu,” không những tự mình tước bỏ
quyền lợi thiêng liêng của mình, mà còn là hành xử thiếu trách nhiệm đối với đất
nước, với dân tộc./.
0 nhận xét:
Đăng nhận xét