CHÀO MỪNG ĐẾN VỚI BLOG GIỮ TRỌN LỜI THỀ

Thứ Ba, 30 tháng 5, 2023

CHỦ NGHĨA MÁC - THÀNH TỰU VĨ ĐẠI TRONG LỊCH SỬ PHÁT TRIỂN TƯ TƯỞNG NHÂN LOẠI

 

Tóm tắt: Chủ nghĩa Mác ra đời là một đòi hỏi tất yếu của lịch sử xã hội loài người. Từ đó đến nay, chủ nghĩa ấy đã soi sáng, chỉ lối, dẫn đường cho sự nghiệp cách mạng vĩ đại của các đảng cộng sản và nhân dân lao động trên toàn thế giới. Sau bao thăng trầm, biến cố của lịch sử, rất nhiều lý luận, quan điểm của các học giả tư sản đang chĩa mũi giáo đòi phủ nhận,xét lại những thành tựu vĩ đại của chủ nghĩa Mác. Nhưng, như một sự thật hiểu nhiên "mặt trời luôn mọc ở đằng đông", càng phán xét thì sức sống của chủ nghĩa Mác càng lan toả không chỉ trong các đảng cộng sản và phong trào công nhân, mà ngay trong lòng các nước tư bản phát triển nhất hiện nay.

Từ khóa: Chủ nghĩa Mác; Sức sống của chủ nghĩa mác; Chủ nghĩa Mác - Lênin; C.Mác - Ph.Ăngghen.

Lịch sử quá trình phát triển của xã hội loài người đã ghi nhận từ khi xuất hiện giai cấp và đấu tranh giai cấp, quần chúng nhân dân lao động luôn luôn ước mơ được sống trong một xã hội bình đẳng, công bằng, có một cuộc sống ấm no, tự do và hạnh phúc. Vì vậy, loài người liên tục tiến hành các cuộc đấu tranh để hiện thực hóa mơ ước, khát vọng này. Những tư tưởng tiến bộ đã hình thành và phát triển trong lịch sử tư tưởng nhân loại đều mong muốn giải phóng các giai cấp cần lao khỏi áp bức, bất công. Đến giữa thế kỷ XIX, phong trào đấu tranh của giai cấp công nhân và nhân dân lao động chống lại sự áp bức của giai cấp tư sản phát triển mạnh mẽ, đòi hỏi có một lý luận khoa học dẫn đường. Trong bối cảnh đó, chủ nghĩa Mác ra đời đã đáp ứng đòi hỏi của lịch sử.

Chủ nghĩa Mác do C.Mác (1818-1883) và Ph.Ăngghen (1820-1895) khai sinh, đã kế thừa có phê phán những thành tựu khoa học và giá trị tư tưởng của nhân loại đạt được trước đó. Bằng lao động khoa học và sáng tạo, hai ông đã phân tích xã hội tư bản, tổng kết thực tiễn phong trào đấu tranh của giai cấp công nhân và nhân dân lao động. C.Mác và Ph.Ăngghen đã xây dựng nên học thuyết cách mạng, khoa học và nhân đạo, để giải phóng giai cấp, giải phóng xã hội, giải phóng con người. Trong học thuyết của mình, C.Mác đã chứng minh sự sụp đổ tất yếu của chủ nghĩa tư bản và quá độ sang một xã hội mới, không có chế độ người bóc lột người đó là chủ nghĩa xã hội - giai đoạn đầu của chủ nghĩa cộng sản. Chính vì vậy, chủ nghĩa Mác ra đời là thành tựu của trí tuệ loài người, phản ánh thực tiễn xã hội, nhất là cuộc đấu tranh của giai cấp công nhân, đáp ứng yêu cầu phát triển của cách mạng thế giới, đó là tất yếu khách quan trong tiến trình phát triển lịch sử của tư tưởng nhân loại.

Trong lịch sử tư tưởng nhân loại, chưa một học thuyết chính trị xã hội nào mà ngay từ khi xuất hiện lại thu hút sự quan tâm nghiên cứu, đấu tranh giữa các lập trường tư tưởng đối lập nhau như sự ra đời của chủ nghĩa Mác. Điều đó không phải ngẫu nhiên, bởi vì chủ nghĩa Mác là một khoa học, sự ra đời của chủ nghĩa Mác đã thực sự giải đáp được những vấn đề mà thực tiễn cuộc sống của toàn nhân loại đặt ra. Nếu như, trong lúc toàn bộ hệ thống lý luận của hệ tư tưởng tư sản đều tìm cách chứng minh cho việc duy trì sự tồn tại “vĩnh hằng” của chủ nghĩa tư bản và giai cấp tư sản, thì ngược lại, chủ nghĩa Mác đã tuyên chiến với hệ tư tưởng tư sản, khẳng định sự diệt vong không thể tránh khỏi của chủ nghĩa tư bản và sự tất thắng của chủ nghĩa xã hội, chủ nghĩa cộng sản trên phạm vi toàn thế giới. Như Ph.Ăngghen đã chỉ ra, sứ mệnh thật sự của C.Mác là góp phần "Bằng cách này hay cách khác tham gia vào việc lật đổ xã hội tư bản và các thiết chế nhà nước do nó dựng nên, tham gia vào sự nghiệp giải phóng giai cấp vô sản hiện đại mà ông là người đầu tiên đã đem lại cho giai cấp đó một ý thức về địa vị của bản thân mình và yêu cầu của mình, ý thức về điều kiện để giải phóng mình"[1]. Một sự nghiệp cách mạng và một sự nghiệp khoa học vĩ đại như thế, làm sao có thể không gây ra sự thù địch của những người bảo vệ trật tự tư bản.

Chủ nghĩa Mác ra đời đã kế thừa có chọn lọc những thành tựu khoa học, những giá trị tư tưởng và văn hoá, những tiền đề kinh tế, chính trị, xã hội mà nhân loại đã đạt được "Toàn bộ thiên tài của Mác chính là ở chỗ ông đã giải đáp được những vấn đề mà tư tưởng tiên tiến của nhân loại đã nêu ra... Học thuyết của C.Mác là học thuyết vạn năng vì nó là một học thuyết chính xác. Nó là một học thuyết hoàn bị và chặt chẽ; nó cung cấp cho người ta một thế giới quan hoàn chỉnh, không thỏa hiệp với bất cứ một sự mê tín nào, một thế lực phản động nào, một hành vi nào bảo vệ sự áp bức của tư sản. Nó là người thừa kế chính đáng của tất cả những cái tốt đẹp nhất mà loài người đã tạo ra hồi thế kỷ XIX, đó là triết học Đức, kinh tế chính trị học Anh và chủ nghĩa xã hội Pháp"[2]. Đồng thời, bằng nhãn quan chính trị thiên tài và tầm cao của trí tuệ cộng với quá trình lao động nghiêm túc, vượt lên mọi trở ngại, khó khăn, cám dỗ của vật chất và quy định hà khắc của chế độ chính trị đương thời, cống hiến cho nhân loại một di sản vô cùng quý báu, một cơ sở lý luận khoa học để giải phóng con người, giải phóng xã hội, đem lại cuộc sống ấm no, tự do và hạnh phúc cho con người. Chủ nghĩa Mác định hướng giải phóng con người là giải phóng con người hiện thực bằng chính các hoạt động của những con người hiện thực ấy với quan điểm "bất kỳ sự giải phóng nào cũng bao hàm ở chỗ là nó trả thế giới con người, những quan hệ của con người về bản thân con người"[3]. Đây chính là quá trình từng bước xóa bỏ sự áp bức, bóc lột để xây dựng một xã hội trong đó "sự phát triển tự do của mỗi người là điều kiện cho sự phát triển tự do của tất cả mọi người"[4]Phải "xóa bỏ một cách tích cực chế độ tư hữu với tính cách là khẳng định sinh hoạt của con người là sự xóa bỏ một cách tích cực mọi sự tha hóa"[5].

Bên cạnh đó, chủ nghĩa Mác là học thuyết duy nhất đặt ra mục tiêu, chỉ rõ con đường giải phóng triệt để giai cấp công nhân, nhân dân lao động và các dân tộc bị áp bức trên thế giới thoát khỏi tình trạng bị nô dịch và bóc lột, thoát khỏi đói nghèo và tha hoá về nhiều mặt. Đồng thời, học thuyết này cũng chỉ ra lực lượng cách mạng thực hiện sự nghiệp giải phóng và phát triển xã hội là giai cấp công nhân và nhân dân lao động, đem lại cho họ niềm tin vào khả năng và sức mạnh của chính mình. Quần chúng nhân dân trước hết và quan trọng nhất là nhân dân lao động, là chủ thể chân chính của mọi tiến trình lịch sử. Họ chính là lực lượng sản xuất ra của cải vật chất - cơ sở tồn tại và phát triển của xã hội, là lực lượng sản xuất ra những giá trị tinh thần và là lực lượng cơ bản của mọi cuộc cách mạng xã hội.

Học thuyết chủ nghĩa Mác đồng thời chỉ ra quy luật của sự giải phóng và phát triển xã hội. Đó là quy luật về mối quan hệ giữa lực lượng sản xuất và quan hệ sản xuất; về sự chuyển biến từ hình thái kinh tế - xã hội này sang hình thái kinh tế - xã hội khác không phải diễn ra một cách tự phát mà phải thông qua cuộc đấu tranh giai cấp gay go quyết liệt "Trong sự sản xuất xã hội ra đời sống của mình, con người có những quan hệ nhất định, tất yếu không phụ thuộc vào ý muốn của họ - tức những quan hệ sản xuất này phù hợp với trình độ phát triển nhất định của lực lượng sản xuất vật chất của họ. Toàn bộ những quan hệ sản xuất ấy hợp thành cơ cấu kinh tế của xã hội, tức là cái cơ sở hiện thực trên đó dựng lên một kiến trúc thượng tầng pháp lý và chính trị tương ứng với cơ sở hiện thực đó. Phương thức sản xuất đời sống vật chất quyết định các quá trình sinh hoạt xã hội, chính trị và tinh thần nói chung"[6]. Từ đó, C.Mác - Ăngghen và Lênin đã trực tiếp nghiên cứu sự vận động của phương thức sản xuất tư bản chủ nghĩa, tìm ra quy luật về sự diệt vong của chủ nghĩa tư bản cũng như thắng lợi của chủ nghĩa xã hội như một tất yếu thông qua cuộc cách mạng xã hội.

Tuy nhiên, lợi dụng sự sụp đổ của mô hình chủ nghĩa xã hội ở Liên Xô và Đông Âu, những khó khăn nhất định trong phát triển ở các nước chủ nghĩa xã hội hiện thực, các nhà tư tưởng của giai cấp tư sản và bọn cơ hội, xét lại đã xuyên tạc, chống phá chủ nghĩa Mác trên nhiều vấn đề. Trong đó, chúng tập trung tuyên truyền, tấn công quyết liệt và lớn tiếng cho rằng: chủ nghĩa Mác - Lênin đã lỗi thời, lạc hậu, rằng chủ nghĩa Mác - Lênin chỉ có giá trị ở cuối thế kỷ XIX và đầu thế kỷ XX, thế kỷ XXI không còn phù hợp nữa, và sự sụp đổ của mô hình chủ nghĩa xã hội hiện thực ở Liên Xô và các nước Đông Âu là minh chứng cho sự sụp đổ của chủ nghĩa Mác - Lênin và từ đó đi đến kết luận: chủ nghĩa cộng sản không phải là tương lai của loài người. Vậy thực tiễn có đúng như thế?

Thực tế đã chứng minh trong xu thế toàn cầu hóa và hội nhập sâu rộng; cuộc cách mạng khoa học công nghệ phát triển như vũ bão; sự bùng nổ của lượng thông tin kỹ thuật số, sự phát triển của kinh tế tri thức cùng với sự biến đổi dồn dập, khó lường trên nhiều lĩnh vực đang là những yếu tố tác động sâu sắc đến mọi mặt của đời sống xã hội. Chủ nghĩa Mác không chỉ nhận được sự quan tâm của những người cộng sản và các nước lựa chọn con đường phát triển chủ nghĩa xã hội, mà còn thu hút sự quan tâm nghiên cứu, vận dụng của những người không theo chủ nghĩa Mác. Với một cách nhìn đa chiều, thái độ khách quan, khoa học, những nghiên cứu về chủ nghĩa Mác - Lênin đều coi đây là một hệ thống mở chứ không khép kín, luôn được bổ sung và phát triển, dung nạp những thành tựu lý luận mới phù hợp với đời sống hiện thực. Bản chất cách mạng, khoa học của chủ nghĩa Mác - Lênin đã được khẳng định trong thực tiễn, trở thành nền tảng tư tưởng, kim chỉ nam cho phong trào cộng sản và công nhân quốc tế, phong trào đấu tranh vì hoà bình, độc lập dân tộc, dân chủ và tiến bộ xã hội của nhân dân các dân tộc trên thế giới.

Thực tiễn lịch sử xã hội loài người cũng đã ghi nhận, dù đã gần hai thế kỷ qua đi, song vẫn chưa có một hệ thống học thuyết nào có thể so sánh với chủ nghĩa Mác. Tháng 4 năm 1993, tại Hoa Kỳ có một cuộc hội thảo với đề tài: Chủ nghĩa Mác đi về đâu? (Whither Marxism?), do Jacques Derrida (1930-2004) đã trình bày trong hai buổi một thuyết trình: Những bóng ma của Mác. Một trong những quan điểm của cuộc hội thảo là: "không có tương lai nếu không có Mác, nếu không có các di sản của Mác"[7] và các học giả tư sản cho rằng hãy "trở về với Mác", "nhân loại không thể thiếu Mác". Như vậy chủ nghĩa Mác - Lênin vẫn là hệ tư tưởng tiến bộ nhất đang tiếp tục dẫn dắt nhân loại như Jacques Derrida đã khẳng định.

Mặt khác chúng ta cần thấy rằng, những thay đổi tích cực trong nhiều thập kỷ qua của các nước tư bản không thể không nhắc đến nguyên nhân từ sự phê phán của chủ nghĩa Mác. Chính vì vậy mà học giả Terry Eagleton (người Anh) trong cuốn sách "Vì sao Mác đúng", đã nói chủ nghĩa Mác giống như bác sĩ, khi mà cơ thể khoẻ thì sẽ không để ý, song một khi chủ nghĩa tư bản gặp vấn đề nghiêm trọng thì chủ nghĩa Mác lại phát huy tác dụng phê phán vốn có của mình. Terry Eagleton nhấn mạnh: chủ nghĩa tư bản càng ổn định thì càng chứng minh những giá trị của chủ nghĩa Mác. Giá trị của chủ nghĩa Mác thể hiện ở bản chất sáng tạo, mỗi khi đối diện với thực tiễn mới, vấn đề mới thì lại có năng lực sáng tạo mới. Chính vì, sau khi khủng hoảng kinh tế bùng nổ ở phương Tây, nhiều học giả trên thế giới đã phải tìm đọc lại bộ Tư bản.

Cùng với quan điểm này, Fredrie Jamoson trong cuốn sách "Hệ tư tưởng của học thuyết", xuất bản năm 2008 ở Luân Đôn đã khẳng định "Chủ nghĩa Mác dứt khoát đúng". Terry Eagleton đã nhận thức rằng, có sự phê phán chủ nghĩa Mác - Lênin là do sự non kém về lý luận, cách nhìn phiến diện, chụp mũ, lấy một vài hiện tượng, mô hình trong thực tiễn không đúng với học thuyết của      C. Mác để đổ lỗi cho C.Mác sai. Ông cũng đồng thời vạch rõ, chủ nghĩa tư bản dù có lúc đạt được hiệu quả nhưng nó làm được điều đó bằng cái giá kinh hoàng của nhân loại. Ở trong lòng chủ nghĩa tư bản phát triển cao, Terry Eagleton thấy rõ "Những nước tư bản hiện đại là kết quả của một lịch sử nô dịch, diệt chủng, bạo lực và bóc lột một cách ghê tởm"[8]

Những dẫn giải nêu trên từ chính các học giả tư sản, sống trong lòng chủ nghĩa tư bản hiện đại, trực tiếp trải nghiệm thực tiễn xã hội tư bản, đã đánh giá một cách công bằng, tôn trọng sự thật, không thiên kiến, không duy ý thức hệ, nói tiếng nói khẳng định giá trị, ý nghĩa, sức sống bền vững của chủ nghĩa Mác và tính triển vọng tất yếu của chủ nghĩa xã hội. Đó là cơ sở tin cậy để phản bác những sai trái, những sự lầm tưởng và cả những sự xuyên tạc chủ nghĩa Mác. Những gì đã định hình thành giá trị văn hóa, trở thành tài sản văn hóa tinh thần của nhân loại, thì sẽ còn mãi cùng lịch sử nhân loại. Chủ nghĩa Mác - Lênin nằm trong trường hợp đó

Cuộc đấu tranh chống quan điểm sai trái, thù địch thực chất là cuộc đấu tranh giai cấp, đấu tranh giữa ý thức hệ giữa xã hội chủ nghĩa và tư bản chủ nghĩa, là cuộc đấu tranh lâu dài, phức tạp, gian khổ và ngày càng diễn ra quyết liệt. Thực tế đã chứng minh, nếu mơ hồ, dao động về tư tưởng, thì nhất định sẽ lúng túng trong chủ trương, đường lối, rối loạn trong tổ chức thực hiện và tất nhiên sẽ thất bại trong hành động. Vì vậy, giữ vững chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh, kiên định mục tiêu, lý tưởng cách mạng là vấn đề có tính nguyên tắc số một đối với Đảng ta, là nhiệm vụ quan trọng hàng đầu trong công tác tư tưởng, lý luận của chúng ta hiện nay. Theo đó, cần thực hiện tốt một số giải pháp sau đây:

Thứ nhất, phải "Kiên định và vận dụng, phát triển sáng tạo chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh" cho phù hợp với thực tiễn Việt Nam"[9].

Học thuyết của Mác là học thuyết mở, do vậy kiên định chủ nghĩa Mác không có nghĩa là rập khuôn, giáo điều, áp dụng một cách máy móc mà phải vận dụng linh hoạt, sáng tạo vào điều kiện cụ thể; sáng tạo mà không cực đoan, rơi vào chủ nghĩa cơ hội, xét lại. Kiên định chủ nghĩa Mác là kiên định những nguyên tắc lý luận và phương pháp luận của chủ nghĩa Mác, nắm vững bản chất khoa học và cách mạng của học thuyết; đồng thời phải biết vận dụng và phát triển sáng tạo nó; tức là, chống cả chủ nghĩa giáo điều và chủ nghĩa cơ hội, xét lại. Chính C.Mác và Ph.Ăng-ghen đã từng tuyên bố: Học thuyết của các ông không phải là học thuyết nhất thành bất biến mà là học thuyết về sự phát triển, học thuyết của sự phát triển. Và, V.I.Lênin cũng đã từng nhắc nhở: "Chúng ta không hề coi lý luận của Mác như là một cái gì đã xong xuôi hẳn và bất khả xâm phạm; trái lại, chúng ta tin rằng, lý luận đó chỉ đặt nền móng cho môn khoa học mà những người xã hội chủ nghĩa cần phải phát triển hơn nữa về mọi mặt, nếu như họ không muốn trở thành lạc hậu đối với cuộc sống"[10]. Vì thế, cần phát triển chủ nghĩa Mác, bảo đảm cho nó luôn luôn rộng mở, gắn bó hữu cơ với thời cuộc là việc làm hết sức cần thiết. Điều đó, chỉ có thể được bảo tồn, phát triển và làm giàu một cách sáng tạo trên cơ sở những thành tựu mới của cách mạng khoa học - kỹ thuật hiện đại và những thay đổi lớn của thời đại ngày nay

 Thứ hai, cần đẩy mạnh công tác nghiên cứu lý luận, tổng kết thực tiễn, tiếp tục làm sáng tỏ sức sống và giá trị của chủ nghĩa Mác trong thời đại ngày nay. 

Chủ nghĩa Mác không phải là giáo điều, chủ nghĩa xã hội không phải là một khuôn mẫu có sẵn, mà luôn sinh động, sáng tạo trong đời sống hiện thực. Chủ nghĩa Mác ra đời, phát triển trên cơ sở thực tiễn, trong giai đoạn lịch sử cụ thể. Bởi thế, nó cần được bổ sung hơi thở cuộc sống trong điều kiện mới để không ngừng hoàn thiện và phát triển.

Sự phát triển của thời đại mới, các điều kiện về kinh tế, chính trị, văn hóa, khoa học, kỹ thuật đã có sự phát triển lên tầm cao mới, khác xa so với thời kỳ của Mác; sự khủng hoảng kinh tế thế giới đã bộc lộ những mâu thuẫn cơ bản của chủ nghĩa tư bản. Chủ nghĩa xã hội hiện thực phát triển với những bước thăng trầm gồm cả những thành tựu, công lao to lớn đối với nhân loại và cả những tổn thất nặng nề… Dù còn nhiều khó khăn, phức tạp, nhưng sự phát triển của các nước xã hội chủ nghĩa còn lại đã chứng minh một cách rõ ràng: chủ nghĩa xã hội hiện thực đã và đang đổi mới, được xây dựng, phát triển trên những bài học kinh nghiệm rút ra trong quá khứ; từ sự nhận thức lại và phát triển sáng tạo chủ nghĩa Mác, dựa trên cơ sở "hiện thực khách quan", mang tính đặc thù của từng quốc gia, dân tộc, v.v. Tất cả những biến đổi đó cần được nghiên cứu, tổng kết, đúc rút kinh nghiệm, làm sáng tỏ những vấn đề phù hợp, không phù hợp, nguyên nhân của những thành công và chưa thành công để bổ sung, phát triển, làm phong phú thêm lý luận của chủ nghĩa Mác trong thời đại mới. Thông qua đó, tiếp tục khẳng định: chủ nghĩa Mác vẫn là học thuyết khoa học nhất, cách mạng nhất, vạch ra xu thế phát triển tất yếu của thời đại mà không học thuyết nào có thể thay thế được

Thứ ba, đấu tranh có hiệu quả với các luận điệu xuyên tạc của các thế lực thù địch.

Một trong những vấn đề quan trọng trong quá trình kiên định và vận dụng sáng tạo chủ nghĩa Mác - Lênin là đòi hỏi mỗi cán bộ, đảng viên và nhân dân ta phải luôn mài sắc tinh thần cảnh giác cách mạng, kiên quyết đấu tranh chống mọi biểu hiện của chủ nghĩa cơ hội, xét lại, phản bác mọi luận điệu của các thế lực thù địch trong chiến lược "Diễn biến hòa bình", bảo vệ vững chắc nền tảng tư tưởng của Đảng, bảo vệ Cương lĩnh, đường lối, bảo vệ vững chắc chế độ xã hội chủ nghĩa và Tổ quốc Việt Nam. Kiên quyết phê phán, bác bỏ những quan điểm đi ngược lại những gì thuộc về bản chất, nguyên lý cơ bản của chủ nghĩa Mác; đồng thời, phải dựa chắc trên cơ sở phương pháp luận khoa học của chủ nghĩa Mác - Lê-nin để đánh giá đúng đắn tính chất, hiệu quả từng bước đi, từng sách lược xây dựng, phát triển đất nước trong thời kỳ mới. Vì vậy, kiên định và vận dụng sáng tạo, linh hoạt chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh là vấn đề có tính nguyên tắc đối với Đảng ta, là nhiệm vụ quan trọng trong toàn bộ công tác tư tưởng, lý luận, nhất là trong bối cảnh mới của thời kỳ quá độ lên chủ nghĩa xã hội ở nước ta. Theo đó, chúng ta cần phải: "Đổi mới công tác tuyên truyền, giáo dục chính trị, tư tưởng đạo đức, lối sống cho cán bộ, đảng viên. Đấu tranh, ngăn chặn, đẩy lùi tình trạng suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống; ngăn chặn, đẩy lùi những biểu hiện "tự diễn biến", "tự chuyển hóa". Tăng cường đấu tranh làm thất bại mọi âm mưu, hoạt động "diễn biến hòa bình" của các thế lực thù địch; chủ động ngăn chặn, phản bác các thông tin, quan điểm xuyên tạc, sai trái, thù địch"[11]. Đồng thời: "Tiếp tục đổi mới mạnh mẽ nội dung, phương thức công tác tư tưởng theo hướng chủ động, thiết thực, kịp thời và hiệu quả; nâng co tính chiến đấu, tính giáo dục, tính thuyết phục trong tuyên truyền, học tập chủ nghĩa Mác - Leenin, tư tưởng Hồ Chí Minh, quan điểm, đường lối của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước"[12].

 

 

 

 

TÀI LIỆU THAM KHẢO

               

1. Đảng cộng sản Việt Nam (2016), Văn kiện Đại hội Đại biểu toàn quốc lần thứ XII, Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội.

2. Đảng cộng sản Việt Nam (2021), Văn kiện Đại hội Đại biểu toàn quốc lần thứ XIII, tập 1, Nxb Chính trị quốc gia - Sự thật, Hà Nội.

3. C.Mác và Ph.Ăngghen: Toàn tập (1993), Nxb Chính trị quốc gia, tập 13, Hà Nội

4. C.Mác và Ph.Ăngghen: Toàn tập (1995), Nxb Chính trị quốc gia, tập 4, Hà Nội

5. C.Mác và Ph.Ăngghen: Toàn tập (1995), Nxb Chính trị quốc gia, tập 19, Hà Nội

6. V.I.Lê-nin: Toàn tập (1978), Nxb Tiến bộ, Mát-xcơ-va, 1978, tập 4.

7. V.I.Lênin: Toàn tập (2005), Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội, tập 23, Hà Nội.

8. Giắc-cơ Đê-ri-đa (1994), "Những bóng ma của Mác", Nxb. Chính trị quốc gia, Hà Nội.

9. Terry Eagleton (2012), "Tại sao Mác đúng?", Nxb Chính trị - Hành chính, Hà Nội. 

 

 

 



[1] C.Mác và Ph.Ăngghen: Toàn tập (1995), Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội, tập 19, tr.501.

[2] V.I.Lênin: Toàn tập (2005), Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội, tập 23, tr.49- 50.

[3] C.Mác và Ph.Ăngghen: Toàn tập (1995), Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội, tập 4, tr.557.

[4] C.Mác và Ph.Ăngghen: Toàn tập (1995), Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội, tập 4, tr.628

[5] C.Mác và Ph.Ăngghen: Toàn tập (1995), Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội, tập 4, tr.168

[6] C.Mác và Ph.Ăngghen: Toàn tập (1993),  Nxb Chính trị quốc gia, tập, Hà Nội, tập 13,  tr.14-15.

[7] Giắc-cơ Đê-ri-đa (1994),  "Những bóng ma của Mác", Nxb. Chính trị quốc gia, Hà Nội, tr.16

[8]. Terry Eagleton (2012), "Tại sao Mác đúng?", Nxb  Chính trị - Hành chính, Hà Nội, tr.40 

[9] Đảng cộng sản Việt Nam (2021), Văn kiện Đại hội Đại biểu toàn quốc lần thứ XIII, tập 1, Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội, tr.109.

[10] V.I.Lê-nin: Toàn tập (1978), Nxb Tiến bộ, Mát-xcơ-va, tập 4, tr. 232

[11] Đảng cộng sản Việt Nam (2016), Văn kiện Đại hội Đại biểu toàn quốc lần thứ XII, Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội, tr.200- 201.

[12] Đảng cộng sản Việt Nam (2021), Văn kiện Đại hội Đại biểu toàn quốc lần thứ XIII, tập 1, Nxb Chính trị quốc gia - Sự thật, Hà Nội, tr.181.

0 nhận xét: