Nhà văn hóa là danh hiệu dùng để gọi những người hoạt động và sáng
tạo văn hóa đã vươn tới một tầm cao của tri thức loài người, từ đó sáng tạo ra
được những giá trị văn hóa đóng góp xứng đáng vào sự phát triển phong phú, đa
dạng của nền văn hóa dân tộc và nhân loại. Lịch sử Việt Nam có nhiều anh hùng
giải phóng dân tộc, nhưng không phải ai cũng được tôn vinh là Nhà văn hóa lớn.
Chủ tịch Hồ Chí Minh được thế giới thừa nhận là Nhà văn hóa kiệt xuất bằng cả một sự nghiệp văn hóa đồ sộ mà
Người đã cống hiến cho dân tộc và nhân loại.
Một là, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã
khởi xướng phong trào đấu tranh chống chủ nghĩa thực dân, chủ nghĩa đế quốc,
giải phóng các dân tộc thuộc địa, giành lại độc lập, tự do. Đó không phải
chỉ là một sự nghiệp chính trị phi thường mà còn là một sự nghiệp văn hóa vĩ
đại. Bởi vì, giải phóng con người khỏi thân phận nô lệ, khỏi cải đói, cái rét,
cái dốt là một sự nghiệp văn hóa có ý nghĩa cao cả nhất, đầy đủ nhất, một ước
mơ ngàn đời của nhân loại. Người đã sớm
thấy vai trò và sức mạnh của văn hóa, đã sớm đưa văn hóa vào chiến lược phát
triển của đất nước.
Giành được độc lập rồi, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã nâng dân tộc mình
lên một tầm văn hóa mới. Người đề nghị mở ngay chiến dịch chống giặc dốt. Người coi dốt nát cũng là một thứ giặc, xem thói quen
và những truyền thống lạc hậu cũng là một loại kẻ thù. Người nói: “Một dân tộc
dốt là một dân tộc yếu”… “Chúng ta có nhiệm vụ cấp bách là phải giáo dục lại
nhân dân chúng ta… phải làm cho dân tộc chúng ta trở nên một dân tộc dũng cảm,
yêu nước, yêu lao động, một dân tộc xứng đáng với nước Việt Nam độc lập”[1].
Người phát động phong trào Đời
sống mới, xây dựng và phát triển những thuần phong, mỹ tục mới trong nhân
dân; mỗi ngành, mỗi giới đều có phong trào riêng của mình. Công lao to lớn của
Chủ tịch Hồ Chí Minh là Người đã đưa văn hóa đi sâu vào quần chúng, tác động
như một sức mạnh vật chất, biến đổi phong hóa, cải tạo con người.
Hai là, Chủ tịch Hồ Chí Minh là người
đầu tiên đưa chủ nghĩa Mác – Lênin vào Việt Nam, làm cơ sở thế giới quan và
phương pháp luận cho việc xây dựng nền văn hóa mới Việt Nam. Người là kiến trúc sư vĩ đại của công cuộc cải cách
và xây dựng nền văn hóa Việt Nam, tạo ra một cách nhìn mới, một thế giới
quan mới, tạo lập một ý thức chính trị, ý thức đạo đức, ý thức pháp luật, ý
thức nghệ thuật mới,… chưa từng có trong lịch sử văn hóa Việt Nam. Cũng trên cơ
sở chủ nghĩa Mác – Lênin, Người đã đánh thức các tiềm năng tinh thần truyền
thống Việt Nam, định hướng cho sự ra đời một nền đạo đức mới, một xã hội nhân
cách mới. Với Hồ Chí Minh, xã hội nhân cách đạo đức ấy được tạo dựng trên cơ sở
chủ nghĩa yêu nước chân chính, kết hợp với chủ nghĩa quốc tế trong sáng, theo
nhân cách luận của người chiến sĩ cách mạng kiểu mới: trung với nước, hiếu với
dân, cần, kiệm, liêm, chính, chí công vô tư… Sau khi đã lãnh đạo toàn dân giành
lại quyền độc lập, tự do cho Tổ quốc, Người đã đưa văn hóa Việt Nam lên vị trí
xứng đáng trong nền văn hóa thế giới.
Ba là, Chủ tịch Hồ Chí Minh là một
nhà hoạt động và sáng tạo văn hóa lớn. Hồ Chí Minh là biểu tượng của sự kết hợp hài hòa tinh hoa văn hóa dân tộc và
văn hóa nhân loại. Từ nhỏ, Người đã hấp thụ một nền văn hóa dân tộc và văn
hóa phương Đông sâu sắc. Trên đường học tập và nghiên cứu, Người đã từng bước
hấp thu văn hóa nhân đạo và dân chủ của phương Tây, đặc biệt là tinh thần tự
do, bình đẳng, bác ái và truyền thống văn hóa Pháp. Chính trí tuệ siêu việt,
vốn sống thực tế phong phú và vốn văn hóa rộng lớn đã dẫn Người đến với chủ
nghĩa Mác – Lênin, đỉnh cao và kết tinh thành tựu, văn hóa của loài người.
Người đã làm chủ được nhiều ngôn ngữ khác nhau, sử dụng một cách thành thạo
trong viết văn, viết báo, làm thơ, viết kịch…, khi xuất hiện như một nhà báo
sành sỏi, khi lại trầm tĩnh, hàm súc như một thi sỹ cổ điển phương Đông. Trải
qua mấy chục năm học tập và rèn luyện, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã từng bước vươn
lên tầm cao của trí tuệ thời đại, để từ đó vận dụng và phát triển sáng tạo, đổi
mới đóng góp vào kho tàng văn hóa thế giới những giá trị đặc sắc, in đậm dấu ấn
Việt Nam – Hồ Chí Minh.
Bản thân Hồ Chí Minh là nhà thơ, nhà văn, nhà báo cách mạng vĩ đại. Thơ Hồ Chí Minh có
bài viết bằng tiếng Việt, có bài viết bằng chữ Hán, song không bài thơ nào vắng
bóng con người. Khát vọng tự do, công lý, cơm áo, hòa bình… sự cổ vũ cho cái
đẹp và mối quan hệ nhân văn giữa người với người, đó là những nội dung chủ yếu
trong thơ Hồ Chí Minh. Vì vậy, những bài thơ ngẫu hứng, sản phẩm của một thời,
trong đó không ít bài đã ra đời trong cảnh tù đầy, biệt xứ đã trở thành “thơ
của muôn đời”, đã làm “xáo trộn cả tâm hồn nhân loại” bởi những giá trị nhân
văn cao quý, tỏa sáng từ một tâm hồn lớn, một nhân cách lớn.
Là một nhà thơ lớn của
dân tộc, Chủ tịch Hồ Chí Minh đồng thời là nhà
văn lớn, là người mở đầu và đặt nền móng cho nền văn xuôi cách mạng Việt
Nam. Người đã tìm tòi và viết nhiều thể loại: tiểu thuyết du ký, truyện viễn
tưởng, truyện ngắn, thư từ, ký, kịch, tiểu phẩm, văn chính luận. Lĩnh vực nào
Người cũng đạt được những thành tựu đặc sắc, đem lại những yếu tố rất mới, rất
hiện đại và giữ nguyên giá trị trong sự đổi mới văn học hôm nay.
Chủ tịch Hồ Chí Minh còn là một
bậc thầy của báo chí cách mạng Việt Nam. Người rất khiêm tốn, không nhận
mình là nhà thơ, nhà văn, chỉ nhận mình là “người có nhiều duyên nợ với báo
chí”. Chính Người đã sáng lập và là linh hồn của nhiều tờ báo vô sản đầu tiên ở
nước ta. Những bài báo ngắn gọn của Người đã góp phần thức tỉnh các dân tộc bị
áp bức, truyền bá chủ nghĩa Mác – Lênin, lên án chủ nghĩa thực dân, chỉ đạo
phong trào cách mạng ở thuộc địa. Tất cả những gì Người viết ra đều là sự phản
ánh trung thực, hồn nhiên vẻ đẹp cao quý trong đạo đức, trí tuệ và tâm hồn của
một nhân cách lỗi lạc. Vì vậy, tất cả những điều viết của Người đều hiện ra
chân thực, giản dị, tự nhiên, vốn là những chuẩn mực tiêu biểu cho cái đẹp –
cái hoàn thiện của con người.
Bốn là, Chủ tịch Hồ Chí Minh là mẫu
mực của tinh thần khoan dung văn hóa. Người nhắc nhở phải giữ gìn, phát huy
truyền thống, bản sắc văn hóa dân tộc, nhưng không tự bó mình trong chủ nghĩa
dân tộc hẹp hòi, thiển cận, mà kêu gọi phải ra sức nghiên cứu, học tập tinh hoa
văn hóa của thế giới, xưa và nay. Người trân trọng mọi giá trị văn hóa nhân
loại, tôn trọng và chấp nhận những giá trị khác biệt với sự lựa chọn của mình.
Người từng thừa nhận mình là học trò của Mác, Jêsu, Khổng Tử, Tôn Dật Tiên, vì
loài người… Nếu họ còn sống và ở gần nhau, tôi tin họ sẽ chung sống thoải mái
với nhau như những người bạn tốt. Đối với các tôn giáo, Người thành thật tôn
trọng đức tin của người có đạo, khẳng định lý tưởng cao đẹp và những giá trị
nhân bản của các vị sáng lập ra các tôn giáo đó, không hề bài bác hay phủ định,
mà biết khéo hướng lý tưởng của các tôn giáo vào phục vụ sự nghiệp giải phóng
dân tộc và mưu cầu hạnh phúc cho nhân dân.
Năm là, Chủ tịch Hồ Chí Minh là hiện
thân rực rỡ của văn hóa hòa bình, của đường lối ngoại giao hòa bình, luôn
luôn chủ trương giải quyết mọi tranh chấp, xung đột bằng thương lượng, đối
thoại với thái độ hiểu biết và nhân nhượng lẫn nhau.
Như vậy, có thể khẳng định Chủ tịch Hồ Chí Minh là nhà văn hóa kiệt xuất
đã sáng tạo ra một thời đại mới, một nền văn hóa mới trong lịch sử dân tộc Việt
Nam, cũng là những giá trị đóng góp vào sự phát triển văn hóa của thế giới.
Nhiều chủ trương văn hóa được Người đề ra rất sớm – từ giữa những năm 40 và 50
của thế kỷ XX, như: xóa mù chữ, trồng cây phủ xanh đồi trọc, cải tạo môi trường
sinh thái v.v.. Đến đầu những năm 90 đã được Liên hợp quốc khởi xướng thành
những cuộc vận động lớn trên toàn thế giới. Đúng như đồng chí Phạm Văn Đồng
khẳng định: “Tư tưởng Hồ Chí Minh là một kho tàng đầy đủ của báu, là di sản chứa
đựng bao giá trị, giá trị đó, nói cho cùng, là giá trị văn hóa mà chúng ta khai
thác chưa được bao nhiêu”1.
Nguyễn Xuân.C.LL
[1]
Hồ Chí Minh, Toàn tập, tập 4, Nxb CTQG, Hà Nội 2002, tr.8.
1
Phạm Văn Đồng: Văn hóa và đổi mới,
Nxb Chính trị quốc gia, H. 1994, tr.126
0 nhận xét:
Đăng nhận xét