Bệnh kinh
nghiệm, bệnh giáo điều là một sai lầm trong tư duy của chủ thể nhận thức. Người
mắc các căn bệnh này thường có xu hướng hoặc là tuyệt đối hóa vai trò của kinh
nghiệm hoặc tuyệt đối hóa vai trò của lý luận, do sai lầm đó, chủ thể nhận thức
thường có những hành động gây ra tình trạng kém hiệu quả trong hoạt động của cá
nhân và tổ chức. Ảnh hưởng của hai căn bệnh này, đặc biệt nguy hại khi chủ thể
là những cán bộ giữ vị trí lãnh đạo, quản lý trong hệ thống chính trị. Đối với
đội ngũ cán bộ chủ chốt cấp huyện, hiện nay bệnh kinh nghiệm và bệnh giáo điều
còn là một tượng khá phổ biến cần được khắc phục.
Chủ tịch Hồ
Chí Minh trong quá trình lãnh đạo cách mạng đã không ngừng vận dụng các nguyên
tắc nhận thức của Chủ nghĩa Mác- Lênin vào việc xây dựng các đường lối, chủ
trương định hướng cho sự phát triển của đất nước. Một trong số đó, nguyên tắc
mà Người quan tâm nhất là nguyên tắc thống nhất giữa lý luận và thực tiễn. Người
nhấn mạnh: “Thống nhất giữa lý luận và thực tiễn là một nguyên tắc căn bản của
Chủ nghĩa Mác- Lênin. Thực tiễn không có lý luận hướng dẫn thì thành thực tiễn
mù quáng. Lý luận mà không liên hệ với thực tiễn là lý luận suông”[1]. Nguyên tắc này
đã trở thành cách thức và phương pháp hành động của Chủ tịch Hồ Chí Minh.
Trong quá
trình thực hành nguyên tắc này, Người đã phát hiện ra rằng, đội ngũ cán bộ ở nước
ta thường yếu và thiếu lý luận, hiệu quả tổ chức các hoạt động không cao. Từ
đó, Người chỉ ra nguyên nhân của những hạn chế là do nhiều người “chỉ bo bo giữ
lấy những kinh nghiệm lẻ tẻ. Họ không hiểu rằng lý luận rất quan trọng cho sự
thực hành cách mạng. Vì vậy, họ cứ cắm đầu nhắm mắt mà làm, không hiểu rõ toàn
cuộc của cách mạng”[2]. Nói như vậy,
không có nghĩa Chủ tịch Hồ Chí Minh coi thường kinh nghiệm, theo Người kinh
nghiệm cũng rất quý nhưng nó cũng có giới hạn nhất định: có kinh nghiệm mà
không có lý luận cũng như một mắt sáng, một mắt mờ. Chính vì phát hiện ra những
điều trên, Chủ tịch Hồ Chí Minh luôn nhắc cán bộ học phải đi đôi với hành, nói
đi đôi với làm, gắn lý luận với thực tiễn… cần trở thành phương châm hành động
của người cán bộ.
Cho dù Chủ tịch
Hồ Chí Minh có nhiều bài phát biểu, nhiều lời căn dặn cán bộ phải coi trọng cả
kinh nghiệm, lý luận, tránh rơi vào bệnh kinh nghiệm, bệnh giáo điều, song đội
ngũ cán bộ hiện nay vẫn còn nhiều biểu hiện của hai căn bệnh này. Điều đó đang ảnh
hưởng tới kết quả quá trình hoạt động thực tiễn của các địa phương.
Trong giai đoạn
hiện nay, Đảng Cộng sản Việt Nam luôn coi trong nguyên tắc thống nhất giữa lý
luận và thực tiễn, coi nguyên tắc này là một trong những căn cứ lý luận cho việc
hoạch định đường lối cách mạng Việt Nam. Văn kiện Đại hội Đại biểu toàn quốc lần
thứ XIII khẳng định: “Đẩy mạnh tổng kết thực tiễn, nghiên cứu lý luận, hoàn thiện
hệ thống lý luận về đường lối đổi mới, về chủ nghĩa xã hội và con đường đi lên
chủ nghĩa xã hội ở Việt Nam. Gắn kết tổng kết thực tiễn, nghiên cứu lý luận với
định hướng chính sách”[3].
Bệnh giáo điều
là khuynh hướng tư tưởng cường điệu hóa vai trò của lý luận, coi nhẹ thực tiễn,
tách rời lý luận khỏi thực tiễn, thiếu quan điểm lịch sử - cụ thể. Biểu hiện:
(1) Nắm lý luận chỉ dùng ở câu chữ theo kiểu “tầm chương trích cú”, không
nắm được thực chất khoa học của lý luận, không tiêu hóa được kiến thức sách vở;
(2) Coi những nguyên lý, lý luận như những tín điều, không thấy được sức sống của
lý luận là ở chỗ phải luôn sửa đổi, bổ sung, phát triển trên cơ sở thực tiễn mới;
(3) Vận dụng lý luận và những kinh nghiệm đã có một cách rập khuôn, máy móc,
không tính đến điều kiện lịch sử - cụ thể, đến trình độ của thực tiễn. Nguyên
nhân của bệnh giáo điều là không biết vận dụng lý luận vào thực tế, không biết
đem lý luận ra thực hành. Đúng như Chủ tịch Hồ Chí Minh đã lý giải “Lý luận cốt
để áp dụng vào công việc thực tế. Lý luận mà không áp dụng vào thực tế là lý luận
suông. Dù xem được hàng ngàn hàng vạn quyển lý luận, nếu không biết đem ra thực
hành, thì khác nào một cái hòm đựng sách.”[4].
Bệnh kinh
nghiệm là khuynh hướng tư tưởng tuyệt đối hóa kinh nghiệm, coi thường lý
luận khoa học. Biểu hiện: (1) Thỏa mãn với vốn kinh nghiệm của bản thân, ngại học
lý luận, không chịu khó nâng cao trình độ lý luận; (2) Tiếp xúc với lý luận ở
trình độ tư duy kinh nghiệm từ đó đơn giản hóa, thông tục hóa, kinh nghiệm hóa lý
luận, cố gắng “đẽo gọt” lý luận cho vừa với khuôn khổ, kích thước kinh nghiệm của
mình; (3) Coi thường lý luận, không tin vào lý luận và không chịu khó vận dụng
lý luận vào thực tiễn. Nguyên nhân của bệnh kinh nghiệm cũng là do không
hiểu, không thấy được vai trò to lớn của lý luận khoa học đối với thực tiễn. Chủ
tịch Hồ Chí Minh dẫn chứng: “Có những cán bộ, những đảng viên cũ, làm được việc,
có kinh nghiệm. Cố nhiên, những anh em đó rất quý báu cho Đảng. Nhưng họ lại mắc
phải cái bệnh khinh lý luận. Họ quên rằng: nếu họ đã có kinh nghiệm mà lại biết
thêm lý luận thì công việc tốt hơn nhiều. Họ quên rằng: kinh nghiệm của họ tuy
tốt, nhưng cũng chẳng qua là từng bộ phận mà thôi, chỉ thiên về một mặt mà
thôi. Có kinh nghiệm mà không có lý luận, cũng như một mắt sáng, một mắt mờ”[5].
Cách khắc phục
bệnh kinh nghiệm và bệnh giáo điều là tuân thủ nguyên tắc thống nhất giữa lý luận
và thực tiễn trong nhận thức và hành động với các yêu cầu cơ bản: (1) Phải nhận
thức đúng vai trò của lý luận, nắm bắt hệ thống lý luận khoa học, đặc biệt là
tinh thần và phương pháp luận của chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng
Hồ Chí Minh, nắm chắc lý luận của các khoa học cơ bản và khoa học chuyên
ngành; (2) Phải vận dụng lý luận vào thực tiễn một cách sáng tạo;
(3) Khi thực tiễn thay đổi thì lý luận cũng phải thay đổi theo; (4) Phải
tích cực tu dưỡng, rèn luyện để có đủ các điều kiện về phẩm chất và năng lực để
thống nhất giữa lý luận và thực tiễn; (5) Phải có quan điểm thực tiễn đúng đắn,
tích cực hoạt động thực tiễn, xuất phát từ thực tiễn, tích cực sơ, tổng kết thực
tiễn để rút kinh nghiệm, phát triển lý luận./.
NTP-H8
[1]
C.Mác và Ph.Ăngghen (1998), Toàn
tập, tập 3, Nxb. Chính trị quốc gia, Hà Nội.
[2]
Đảng Cộng sản
Việt Nam (2021), Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ
XIII, Nxb. CTQG, Hà Nội, tập 1.
[3]
Học viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh
(2021), Giáo trình Cao cấp lý luận chính trị,
Triết học Mác - Lênin, Nxb. Lý luận chính trị, Hà Nội.
[4]
Hồ Chí Minh (1947), Sửa
đổi lối làm việc, Hồ Chí Minh toàn tập, tập 5, Nxb CTQG, Hà Nội 2011,
tr.274.
[5] Sđd,
tr.274.
0 nhận xét:
Đăng nhận xét