Từ năm 1943 trong trang cuối của bản thảo Nhật ký trong tù, Hồ Chí Minh nêu lên khái niệm của văn hoá: “Vì lẽ sinh tồn cũng như mục đích của cuộc sống, loài người mới sáng tạo và phát minh ra ngôn ngữ, chữ viết, đạo đức, pháp luật, khoa học, tôn giáo, văn học, nghệ thuật, những công cụ cho sinh hoạt hằng ngày về mặc, ăn, ở và các phương thức sử dụng. Toàn bộ những sáng tạo và phát minh đó tức là văn hoá. Văn hoá là sự tổng hợp của mọi phương thức sinh hoạt cùng với biểu hiện của nó mà loài người đã sản sinh ra nhằm thích ứng những nhu cầu đời sống và đòi hỏi của sự sinh tồn”[1]. Ở đây, Người đã quan niệm văn hóa theo nghĩa rộng là toàn bộ những giá trị văn hoá vật chất và văn hoá tinh thần do con người sáng tạo ra. Văn hoá vật chất biểu hiện lĩnh vực hoạt động vật chất và toàn bộ kết quả của hoạt động này, bao gồm: công cụ lao động, nhà ở và những vật dụng cần thiết cho đời sống hàng ngày như ăn, mặc, đi lại, thông tin, giao lưu.v.v…Văn hoá tinh thần được phản ánh trong hoạt động ý thức, hoạt động sản xuất tinh thần, cùng với toàn bộ kết quả của nó như: hoạt động nhận thức, đạo đức, pháp luật, nghệ thuật, giáo dục đào tạo, tôn giáo tín ngưỡng. v.v…
Xuất phát từ quan điểm “Cách mạng là
sự nghiệp của quần chúng”[2], Hồ Chí Minh đã nhận thức, văn hóa có
nhiệm vụ phụng sự Tổ quốc và phụng sự nhân dân. Do đó, văn hóa là một mặt trận.
Mặt trận văn hóa, chiến sĩ văn hóa liên quan tới lời kêu gọi của Người trong những
năm tháng kháng chiến “kháng chiến hóa văn hóa, văn hóa hóa kháng chiến” điều
mà cố vấn Phạm Văn Đồng cho rằng: Đây không phải chỉ là một cách nói độc đáo mà
là một khẩu hiệu mang tính chiến đấu cao, làm dấy lên trong cả nước, từ hậu
phương đến tiền phương, chủ nghĩa anh hùng và chủ nghĩa lạc quan cách mạng. Hồ
Chí Minh khẳng định: “từ nay trở đi chúng ta cần phải xây đắp một nền văn hoá
kháng chiến kiến quốc của toàn dân”[3]
Nói đến mặt trận văn hóa là xác định
vai trò của văn hóa trong sự nghiệp cứu nước, giải phóng dân tộc và xây dựng xã
hội mới. Mặt trận văn hóa là cuộc đấu tranh cách mạng trên lĩnh vực văn hóa hay
nói cách khác là cuộc đấu tranh trên mặt trận văn hóa tư tưởng. Hồ Chí Minh khẳng
định mặt trận văn hoá là một bộ phận của cách mạng, ngang hàng với các mặt trận
khác. Người chỉ rõ, trong công cuộc kiến thiết nước nhà có bốn vấn đề cần chú ý
đến, cũng phải coi là quan trọng ngang nhau: chính trị, kinh tế, xã hội, văn
hoá. Hoạt động văn hóa cũng có tầm quan trọng như các hoạt động trên mặt trận
kinh tế, quân sự… Trong đó, văn hóa không thể đứng ngoài mà phải ở trong kinh tế
và chính trị. Văn hóa ở trong chính trị, phục vụ chính trị tức là có chính trị
mới có văn hoá, chính trị giải phóng mở đường cho văn hoá phát triển, văn hóa
phải là “vũ khí sắc bén trong sự nghiệp phò chính trừ tà”[4].
Văn hóa ở trong kinh tế tức là văn hóa là một kiến trúc thượng tầng, kinh tế là
nền tảng của việc xây dựng văn hoá, cơ sở hạ tầng có kiến thiết rồi, văn hoá mới
kiến thiết và phát triển. Ngược lại văn hóa thúc đẩy xây dựng và phát riển kinh
tế. Người khẳng định: “Trình độ văn hoá của nhân dân nâng cao sẽ giúp chúng ta
đẩy mạnh công cuộc khôi phục kinh tế, phát triển dân chủ. Nâng cao trình độ văn
hoá của nhân dân cũng là một việc cần thiết để xây dựng nước ta thành một nước
hoà bình, thống nhất, độc lập, dân chủ và giàu mạnh”[5].
Trong từng lĩnh vực cụ thể của văn
hóa: báo chí, nghệ thuật, giáo dục…đều được Hồ Chí Minh nhấn mạnh với tư cách
là những mặt trận. Nước mất, vấn đề day dứt nhất đối với Người là cứu nước chứ
không phải văn chương. Người đặt sự nghiệp cứu nước cao hơn sự nghiệp văn
chương và văn chương theo Người là để góp phần cứu nước. Ngay từ những năm 20 của
thế kỷ XX, Nguyễn Ái Quốc đã đấu tranh một cách mạnh mẽ trên lĩnh vực văn hóa.
Trong các tác phẩm báo chí đăng trên LeParia, các báo của giai cấp công nhân và
Đảng Cộng sản Pháp, trên các tạp trí của Quốc tế Cộng sản, và đặc biệt là tác
phẩm Bản án chế độ thực dân Pháp, Người đã dùng ngòi bút của mình vạch rõ thực
chất cái gọi là “Khai hóa, văn minh” của thực dân Pháp đối với các dân tộc thuộc
địa; lên án gay gắt việc chúng trà đạp lên nền văn hóa cổ truyền, thuần phong mỹ
tục của dân tộc Việt Nam; phê phán tình trạng bị áp bức và đầu độc về văn hóa
dưới chế độ thực dân Pháp. Nguyễn Ái Quốc đã sử dụng ngòi bút của mình thực sự
như một vũ khí đấu tranh không thỏa hiệp với chủ nghĩa thực dân, đế quốc, cổ vũ
cho thắng lợi tất yếu của sự nghiệp đấu tranh của nhân dân các nước thuộc địa
và phụ thuộc.
[1] Hồ Chí Minh: Toàn tập, Nxb.
Chính trị quốc gia, H, 2011, t.3, tr. 458.
[2] Hồ Chí Minh: Toàn tập, Nxb.
Chính trị quốc gia, H, 2011, t.12, tr. 672.
[3] Hồ Chí Minh: Toàn tập, Nxb.
Chính trị quốc gia, H, 2011, t.5, tr. 577.
[4] Hồ Chí Minh: Toàn tập, Nxb.
Chính trị quốc gia, H, 2011, t.5, tr. 157.
[5] Hồ Chí Minh: Toàn tập, Nxb.
Chính trị quốc gia, H, 2011, t.10, tr. 459.
0 nhận xét:
Đăng nhận xét