Chủ nghĩa dân
túy “Populism” xuất hiện từ lâu trong phong trào cộng sản và công nhân quốc tế
những năm giữa thế kỷ XIX ở Pháp. Nguồn gốc xã hội của chủ nghĩa dân túy là
cuộc đấu tranh của quần chúng nhân dân, chủ yếu là nông dân, đòi ruộng đất, đòi
thủ tiêu các hình thức bóc lột của chế độ nông nô. Bản chất của chủ nghĩa dân
túy là sự hỗn tạp những tư tưởng dân chủ nông nghiệp với những ước mơ xã hội
chủ nghĩa, với hy vọng bỏ qua chủ nghĩa tư bản - một biến dạng của chủ nghĩa xã
hội không tưởng tiểu tư sản ở nước Nga - hệ tư tưởng của phái dân chủ nông dân.
Theo Bách
khoa toàn thư của Dân chủ (Encyclopedia of Democracy), chủ nghĩa dân túy là
“Một phong trào chính trị nhấn mạnh lợi ích, đặc điểm văn hóa và tình cảm tự
phát của những người dân bình thường, trái ngược với những người của một tầng
lớp đặc quyền. Để hợp pháp hóa chính nó, các phong trào dân túy thường nói
chuyện trực tiếp về ý muốn số đông - thông qua các cuộc họp đại chúng, trưng cầu
dân ý hoặc các hình thức dân chủ trực tiếp - Mà không cần quan tâm lớn đến việc
phân chia quyền hạn, quyền lợi của thiểu số”[1]. Trong hoạt động chính
trị, nhất là thông qua nghị trường với các tranh luận nghị sự, đây là một phong
cách chính trị cụ thể, một hình thức hùng biện chính trị hay chiến
lược để đạt được quyền lực. Thực tế lịch sử cho thấy, các nhà dân túy có thể là
các nhà quân phiệt, người yêu hòa bình, người hâm mộ…; họ cũng có thể là những
người hoạt động vì môi trường hoặc những người phủ nhận biến đổi khí hậu… Hiện
nay, chủ nghĩa dân túy thường được dùng để nói về những thủ đoạn chính trị mang
tính chất mị dân nhằm lôi kéo tranh thủ của quần chúng nhân dân.
Được sử dụng
rộng rãi kể từ những năm 1890, thuật ngữ “chủ nghĩa dân túy” được dùng khi
phong trào dân tuý của Mỹ thúc đẩy người dân nông thôn và Đảng Dân chủ chống
lại những người của Đảng Cộng hòa (thường sống ở đô thị). Nó còn được sử dụng
để đề cập đến phong trào dân túy của Nga vào thế kỷ 19, chủ yếu bao gồm các trí
thức tự ghét bỏ tầng lớp mình và đồng cảm với giai cấp nông dân. Sau này, từ
nửa cuối của thế kỷ 20, thuật ngữ này được sử dụng một cách rộng rãi hơn để mô
tả tất cả mọi thứ, từ các phong trào phát xít và cộng sản Châu Âu tới chủ nghĩa
chống cộng Mc.Carthy của Mỹ và chủ nghĩa Peron của Argentina.
Chủ nghĩa dân
túy không có hệ thống giá trị cụ thể, cấu thành cốt lõi tư tưởng để phân biệt
nó với các hệ tư tưởng khác, song trong thực tế, nó thường được đánh dấu bằng
sự từ chối giới tinh hoa quyền lực và một số tổ chức, chống trí thức, một sự
xuất hiện dường như phi chính trị, cho là chỉ dựa trên sự suy nghĩ lành mạnh và
“tiếng nói của người dân”, phân cực, cá nhân hóa, đạo đức hóa và lập luận cho
là của đa số hoặc tấn công cá nhân. Theo đó, biểu hiện của chủ nghĩa dân túy
rất đa dạng, song thường được nhóm thành hai nhóm là “chủ nghĩa dân túy cánh tả”
và “chủ nghĩa dân túy cánh hữu”.
Chủ nghĩa dân
túy cánh tả, thường thấy ở châu Mỹ Latin và Nam Âu, xuất hiện chủ yếu khi sự
bất bình đẳng gia tăng. Các nhà dân túy cánh tả thường có xu hướng phản biện
lại các nhà cai trị, đứng về phía nhân dân, theo đuổi các chương trình xã hội
có mục tiêu tái phân phối lợi ích nhằm tìm cách khắc phục tình trạng bất bình
đẳng về kinh tế nên được sự ủng hộ của người nghèo. Tuy vậy, các nhà dân túy
cánh tả không nhấn mạnh vào nguồn gốc sắc tộc hoặc có lập trường chống nhập cư
quyết liệt.
Chủ nghĩa dân
túy cánh hữu, thường xuất hiện ở các nước Bắc Âu, theo đó các nhà dân túy ít
dựa vào tầng lớp lao động trung lưu đang suy thoái hơn là vào người nghèo; họ
theo lập trường thiên về cánh hữu, nhấn mạnh yếu tố sắc tộc và chống người nhập
cư. Họ muốn bảo vệ các nhà nước phúc lợi hiện hữu nhưng không coi trọng việc mở
rộng nhanh chóng các dịch vụ hoặc trợ cấp xã hội.
0 nhận xét:
Đăng nhận xét