GIỮ GÌN, PHÁT HUY BẢN SẮC VĂN HÓA DÂN TỘC VIỆT NAM

 Cùng với quá trình dựng nước và giữ nước, nền văn hoá Việt Nam đã hình thành và phát triển. Bằng lao động sáng tạo và ý chí đấu tranh bền bỉ, kiên cường, nhân dân ta đã xây đắp nên một nền văn hoá kết tinh sức mạnh và in đậm dấu ấn bản sắc của dân tộc, chứng minh sức sống mãnh liệt và sự trường tồn của dân tộc Việt Nam.

Phát huy truyền thống văn hoá dân tộc, dưới sự lãnh đạo của Đảng, là nhân lên sức mạnh của nhân dân ta để vượt qua khó khăn, thử thách, xây dựng và phát triển kinh tế - xã hội, giữ vững quốc phòng, an ninh, mở rộng quan hệ đối ngoại , tạo ra thế và lực mới cho đất nước ta tiến vào thế kỷ XXI .

Giữ gìn và phát huy bản sắc văn hoá dân tộc là chăm lo cho sự trường tồn và phát triển sức sống của dân tộc. Song điều này khác hẳn xu hướng phục cổ như đã xảy ra gần đây ở nhiều nơi trong ma chay, cưới xin, lễ hội. Trong bài nói tại Hội nghị cán bộ văn hóa ngày 30-10-1958, Chủ tịch Hồ Chí Minh chỉ rõ: “Nói khôi phục vốn cũ, thì nên khôi phục cái gì tốt, còn cái gì không tốt thì phải loại dần ra. Xem ra thì năm nay tương đối khá, còn như năm ngoái, thì khôi phục vốn cũ, thì khôi phục cả đồng bóng, rước xách thần thánh. Vì khôi phục như thế, nên ở nông thôn nhiều nơi quên cả sản xuất, cứ trống mõ bì bõm, ca hát lu bù...”. Trong vốn cổ dân tộc, chúng ta giữ lấy và phát huy những di sản nào, từ bỏ những di sản nào, điều đó không thể không đặt ra khi nói về những giá trị truyền thống. Sự cân nhắc và lựa chọn ấy thể hiện quá trình tự ý thức dân tộc, quá trình tự nhận thức, tự khám phá về mình xuất phát xuất phát từ tầm cao mới của lịch sử, là quá trình “gạn đục khơi trong” và là sự tiếp nối dòng chảy liên tục của lịch sử dân tộc trong thế giới hiện đại. Với ý nghĩa đó, phát huy và bảo vệ bản sắc dân tộc của văn hoá đòi hỏi sự phát triển, sự sáng tạo không ngừng.

Trong điều kiện thực hiện kinh tế thị trường, mở rộng giao lưu quốc tế lại càng phải nhấn mạnh yêu cầu ra sức kế thừa và phát huy bản sắc văn hoá dân tộc. Đó không chỉ là ý thức trách nhiệm, mà còn là niềm tự hào, tự tôn dân tộc, bởi “Nước Đại Việt ta từ trước, Vốn xưng nền văn hiến đã lâu”. Những đặc trưng nổi bật nhất của văn hóa Việt Nam là chủ nghĩa yêu nước, yêu lao động, lòng nhân ái, vị tha và tính cộng đồng. Những giá trị truyền thống đó đã từng là nguồn sức mạnh to lớn trong sự nghiệp dựng nước và giữ nước. Ngày nay trong qúa trình thực hiện công nghiệp hoá, hiện đại hoá, những truyền thống ấy vẫn đang là những đòi hỏi cần phải có đối với mọi người. Không phải bất cứ dân tộc nào trên hành tinh này cũng có được may mắn kế thừa những truyền thống và bản lĩnh văn hoá như vậy. Dân tộc Việt Nam có truyền thống tự tôn nhưng không tự cao, tự đại, càng không đóng cửa để tự ngắm, tự cô lập mình .

   Cũng như suốt chiều dài lịch sử mấy nghìn năm của dân tộc, từ khi Đảng ta ra đời, phần lớn thời gian là phải lãnh đạo nhân dân tiến hành chiến tranh chống xâm lược, bảo vệ nền độc lập dân tộc. Thế nhưng, chúng ta chưa bao giờ chủ trương một thái độ bài ngoại về văn hoá, kể cả với nền văn hóa của nước đang là kể thù xâm lược. Trái lại, Đảng ta luôn nhấn mạnh tính dân tộc đồng thời với tính khoa học và đại chúng; tính tiên tiến gắn với yêu cầu phải đậm đà bản sắc dân tộc. Đó chính là bản lĩnh văn hoá của Việt Nam. Nhờ đó, dù trải qua biết bao thăng trầm của lịch sử, đứng trước âm mưu đồng hoá văn hoá của đủ loại kẻ thù, nhưng “Bốn nghìn năm ta lại là ta”; bản sắc văn hóa Việt Nam không biến mất, không phai nhạt, trái lại, càng ánh lên nét riêng long lanh, đặc sắc. Nó đã góp cho nền văn hoá nhân loại không chỉ là trống đồng Đông Sơn, Truyện Kiều, các làn điệu dân ca quan họ... mà còn là những danh nhân văn hoá, mà nổi bật là Hồ Chí Minh - một con người, một sự nghiệp, một giá trị văn hoá vừa đậm đà bản sắc Việt Nam, vừa chứa chan tính nhân loại. Và cả hai phẩm chất ấy đều ở đỉnh cao.

Phải với một dân tộc có ý chí tự lập, tự cường và là lòng tự tôn mãnh liệt mới sản sinh ra những áng hùng văn “Nam quốc sơn hà”, “Bình ngô đại cáo”... Phải với một dân tộc rất tự hào với truyền thống văn hóa của mình mới có thể tuyên thệ: “Đánh cho để dài tóc, đánh cho để đen răng... đánh cho sử tri Nam quốc anh hùng chi hữu chủ”. Nền văn hoá ấy chính là khí phách, là tâm hồn dân tộc, là tài sản vô giá của đất nước và của mỗi con người Việt Nam. Nó là nồi cơm văn hoá Thạch Sanh không bao giờ vơi, là lời ru những đứa con vừa lọt lòng mẹ của dân tộc, là trăm nghìn câu chuyện truyền từ đời này qua đời khác. Chính nó là cội nguồn sâu lắng trong mỗi con người Việt Nam dù đến lúc có dư thừa các tiện nghi vật chất, nhưng vẫn ước mong được nghe các làn điệu dân ca, được tắm hồn mình trong nền văn hoá dân tộc .

Trong nền văn hóa có chiều sâu và tầm cao như vậy, càng đi vào kinh tế thị trường, mở rộng giao lưu quốc tế, đi vào công nghiệp hoá, hiện đại hoá, chúng ta càng phải nâng niu, gìn giữ và phát huy để góp phần vào sự nghiệp vẻ vang là xây dựng thành công chủ nghĩa xã hội. Chủ trương giữ gìn và phát huy bản sắc dân tộc không hề đồng nghĩa với bảo thủ, tự cô lập, đóng kín, khư khư bám giữ lấy cái cũ. Bản sắc văn hoá không phải là những giá trị tạm thời, nay còn mai mất; song nó cũng không là cái không bao giờ thay đổi được và không cần sửa đổi. Trái lại, bản sắc văn hóa dân tộc cũng không ngừng phát triển, đổi mới, phản ánh sự phát triển và đổi mới của dân tộc. Chủ tịch Hồ Chí Minh đã dạy : “Cái gì cũ mà xấu, thì phải bỏ... Cái gì cũ mà không xấu, nhưng phiền phức thì phải sửa đổi lại cho hợp lý... Cái gì cũ mà tốt thì phải phát triển thêm”. Đó chính là bản sắc văn hóa Việt Nam./.

ĐHQ-H2