Trước hết, tư tưởng
dân chủ của phương Tây có nguồn gốc từ thời Hy Lạp cổ đại. Thuật ngữ dân chủ xuất
hiện đầu tiên tại Athens, Hy Lạp trong thế kỷ thứ 5 trước Công nguyên. Về nội
dung, đó là “quyền lực thuộc về nhân dân” đồng thời theo nguyên tắc đa số. Nhưng
khái niệm “nhân dân” ở đây không bao gồm phụ nữ và người nô lệ. Về mặt phương
thức, dân chủ có nhiều hình thức: Dân chủ trực tiếp đó là những người tham gia
bầu cử bầu ra người đại diện cao nhất của xã hội. Dân chủ gián tiếp-dân chủ đại
diện là người bầu cử chỉ bầu ra người đại diện của mình... từ đó chỉ có những
người đại diện mới bầu ra cơ quan và người lãnh đạo xã hội.
Trải qua quá trình
phát triển, chế độ dân chủ trên thế giới hiện nay có nhiều mô hình, trong đó có
chế độ dân chủ đa đảng nhưng thực chất chỉ có hai đảng thay nhau cầm quyền như ở
Mỹ (Đảng Dân chủ và Đảng Cộng hòa); hay dân chủ với nhiều đảng nhưng đều thừa
nhận Đảng Cộng sản là đảng cầm quyền như tại Trung Quốc... Đáng lưu tâm là vào
năm 2019, Đại học Cambridge (Anh) có một nghiên cứu cho thấy mức độ bất mãn về
thực trạng nền dân chủ tại Hoa Kỳ và Anh ở mức cao đặc biệt. Cụ thể, năm 2019,
tỷ lệ người không hài lòng với nền dân chủ ở Anh lên tới 61%. Tại Mỹ, mức độ
hài lòng chỉ còn dưới 50%. Như thế có thể thấy, chế độ dân chủ tại hai quốc gia
trên chưa làm hài lòng chính công dân của họ, nên không thể và không nên được
coi là hình mẫu cho nền dân chủ của bất cứ quốc gia nào.
Chế độ dân chủ của
chúng ta khởi nguồn từ khi dân tộc Việt Nam đi theo con đường cách mạng giải
phóng dân tộc của Chủ nghĩa Mác-Lênin và tư tưởng Hồ Chí Minh từ những thập
niên đầu thế kỷ 20. Giữa vòng vây của chủ nghĩa thực dân, đế quốc, dưới sự lãnh
đạo của Đảng Cộng sản Việt Nam, dân tộc ta đã vùng lên tiến hành cuộc Cách mạng
Tháng Tám năm 1945, giành lại được độc lập dân tộc, đồng thời xây dựng xã hội mới.
Trong “Tuyên ngôn Độc lập”, Chủ tịch Hồ Chí Minh khẳng định Nhà nước của chúng
ta đã kế thừa có chọn lọc những tư tưởng dân chủ trên thế giới: “Tất cả mọi người
đều sinh ra có quyền bình đẳng. Tạo hóa cho họ những quyền không ai có thể xâm
phạm được; trong những quyền ấy, có quyền
được sống, quyền tự do và quyền mưu cầu hạnh phúc”. Lời bất hủ ấy ở trong bản
Tuyên ngôn Độc lập năm 1776 của nước Mỹ. Suy rộng ra, câu ấy có nghĩa là: Tất cả
các dân tộc trên thế giới đều sinh ra bình đẳng; dân tộc nào cũng có quyền sống,
quyền sung sướng và quyền tự do. Bản Tuyên ngôn Nhân quyền và Dân quyền của
Cách mạng Pháp năm 1791 cũng nói: “Người ta sinh ra tự do và bình đẳng về quyền
lợi; và phải luôn luôn được tự do và bình đẳng về quyền lợi”. Đó là những lẽ phải
không ai chối cãi được”.
Từ đó, trong phần
cuối của “Tuyên ngôn Độc lập”, Chủ tịch Hồ Chí Minh viết: “Vì những lẽ trên,
chúng tôi, Chính phủ lâm thời của nước Việt Nam Dân chủ cộng hòa, trịnh trọng
tuyên bố với thế giới rằng: Nước Việt Nam có quyền hưởng tự do và độc lập, và sự
thật đã thành một nước tự do, độc lập. Toàn thể dân tộc Việt Nam quyết đem tất
cả tinh thần và lực lượng, tính mạng và của cải để giữ vững quyền tự do, độc lập
ấy”.
Ngay từ hiến pháp
đầu tiên của Nhà nước ta-Hiến pháp năm 1946 đã cho thấy các quyền công dân (bao
gồm cả quyền con người) được bảo đảm. Hơn 77 năm qua (1945-2022), dưới sự lãnh
đạo của Đảng Cộng sản Việt Nam, dân tộc ta đấu tranh giành độc lập dân tộc, đi
lên chủ nghĩa xã hội, vượt qua những giai đoạn đầy khó khăn, gian khổ, đến nay
đã trở thành một trong những quốc gia có nền kinh tế ngày càng phát triển, có vị
thế, uy tín cao trong khu vực và cộng đồng quốc tế. Những mô hình xã hội Việt
Nam là sự vận dụng và phát triển sáng tạo các mô hình xã hội hiện đại trên thế
giới, đồng thời kiên định Chủ nghĩa Mác-Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh. Nền dân chủ
của Việt Nam hiện nay là nền dân chủ gắn với chế độ làm chủ của nhân dân, do một
đảng duy nhất lãnh đạo, cầm quyền-đó là Đảng Cộng sản Việt Nam.
Hệ thống chính trị
Việt Nam là cơ sở chính trị-pháp lý của nền dân chủ Việt Nam. Về vai trò của Đảng
Cộng sản Việt Nam, Điều 4, Hiến pháp năm 2013 đã quy định: “1- Đảng Cộng sản Việt
Nam-đội tiên phong của giai cấp công nhân, đồng thời là đội tiên phong của nhân
dân lao động và của dân tộc Việt Nam, đại biểu trung thành lợi ích của giai cấp
công nhân, nhân dân lao động và của cả dân tộc, lấy Chủ nghĩa Mác-Lênin và tư
tưởng Hồ Chí Minh làm nền tảng tư tưởng, là lực lượng lãnh đạo Nhà nước và xã hội;
2. Đảng Cộng sản Việt Nam gắn bó mật thiết với nhân dân, phục vụ nhân dân, chịu
sự giám sát của nhân dân, chịu trách nhiệm trước nhân dân về những quyết định của
mình. 3. Các tổ chức của Đảng và đảng viên Đảng Cộng sản Việt Nam hoạt động
trong khuôn khổ Hiến pháp và pháp luật”. Như thế, qua quy định trong Hiến pháp
có thể thấy: 1-Đảng không chỉ là đại diện lợi ích cho giai cấp công nhân và
nhân dân lao động mà còn là đại biểu trung thành lợi ích của cả dân tộc; 2-Đảng
Cộng sản Việt Nam là đảng cầm quyền nhưng các tổ chức của Đảng và đảng viên Đảng
Cộng sản Việt Nam hoạt động trong khuôn khổ Hiến pháp và pháp luật; 3-Dân chủ gắn
liền với Nhà nước và pháp luật.
Cũng theo Hiến
pháp năm 2013 thì: "Quốc hội là cơ quan đại biểu cao nhất của nhân dân, cơ
quan quyền lực Nhà nước cao nhất của nước Cộng hòa XHCN Việt Nam". Các đại
biểu Quốc hội được bầu thông qua phổ thông đầu phiếu, nghĩa là mọi công dân đều
có quyền lợi và nghĩa vụ tham gia trực tiếp bầu cử đại biểu Quốc hội để đại diện
cho tiếng nói của mình tại cơ quan quyền lực Nhà nước cao nhất.
Chế độ dân chủ của
Việt Nam còn bao hàm cả văn hóa dân chủ. Trong đó, các cán bộ, công chức phải
là công bộc của nhân dân. Các cấp chính quyền phải bảo đảm phương châm: “Dân biết,
dân bàn, dân làm, dân kiểm tra, dân giám sát, dân thụ hưởng”. Cùng với đó, công
dân phải tuân thủ pháp luật.
Chúng ta đang nỗ lực xây dựng và hoàn thiện
nhà nước pháp quyền XHCN, bản chất là yêu cầu thượng tôn pháp luật, mọi cơ
quan, đơn vị, tổ chức, cá nhân trong xã hội phải sống và làm việc trong khuôn
khổ Hiến pháp và pháp luật. Đây là yêu cầu mà mọi nhà nước pháp quyền trên thế
giới đều hướng tới.
Thế nhưng, hiện
nay có nhiều người lầm tưởng rằng, môi trường internet, mạng xã hội là môi trường
dân chủ vô hạn độ, người ta muốn nói gì thì nói, viết gì thì viết... mà không
phải chịu trách nhiệm. Đó là một sai lầm rất nguy hiểm, vì suy nghĩ như vậy
không khác nào coi môi trường internet, mạng xã hội là một môi trường vô luật
pháp. Không ít người đã vi phạm pháp luật bị xử lý, thậm chí bị xử lý hình sự
vì những phát ngôn xuyên tạc, chống đối Đảng, Nhà nước; vu khống, lăng mạ, xúc
phạm danh dự, nhân phẩm của người khác trên internet và bị quy vào tội danh “lợi
dụng các quyền tự do dân chủ xâm phạm lợi ích của Nhà nước, quyền và lợi ích hợp
pháp của tổ chức, cá nhân” theo Bộ luật Hình sự. Không chỉ ở Việt Nam mà ở bất
cứ quốc gia nào, các quyền dân chủ đều phải nằm trong khuôn khổ pháp luật.
Tương tự, quyền tự
do báo chí của công dân được Nhà nước ta tôn trọng, bảo vệ. Tuy nhiên, quyền tự
do đó cũng phải trong khuôn khổ pháp luật. Điều 10, Luật Báo chí năm 2016 quy định
rõ: “Quyền tự do báo chí của công dân bao gồm: “1.Sáng tạo tác phẩm báo chí;
2.Cung cấp thông tin cho báo chí; 3.Phản hồi thông tin trên báo chí; 4.Tiếp cận
thông tin báo chí; 5. Liên kết với cơ quan báo chí thực hiện sản phẩm báo chí;
6. In, phát hành báo in”.
Điều 9 của Luật
Báo chí quy định rõ các hành vi bị nghiêm cấm, ví dụ như: “Đăng, phát thông tin
chống Nhà nước Cộng hòa XHCN Việt Nam có nội dung: a) Xuyên tạc, phỉ báng, phủ
nhận chính quyền nhân dân; b) Bịa đặt, gây hoang mang trong nhân dân; c) Gây
chiến tranh tâm lý; Đăng, phát thông tin có nội dung: a) Gây chia rẽ giữa các tầng
lớp nhân dân, giữa nhân dân với chính quyền nhân dân, với lực lượng vũ trang
nhân dân, với tổ chức chính trị, tổ chức chính trị-xã hội; b) Gây hằn thù, kỳ
thị, chia rẽ, ly khai dân tộc, xâm phạm quyền bình đẳng trong cộng đồng các dân
tộc...; Xuyên tạc lịch sử; phủ nhận thành tựu cách mạng; xúc phạm dân tộc, anh
hùng dân tộc...; Kích động bạo lực; tuyên truyền lối sống đồi trụy...”.
Sở dĩ ngày nay, Việt
Nam được cộng đồng quốc tế đánh giá cao trước hết nhờ những thành tựu phát triển
kinh tế-xã hội, tích cực chăm lo đời sống vật chất và tinh thần của nhân dân, bảo
đảm các quyền tự do, dân chủ, bảo đảm an sinh xã hội. Việt Nam còn là một môi
trường hòa bình, ổn định, có quan hệ ngoại giao hữu nghị với các nước, đấu
tranh vì tiến bộ trên thế giới. Vừa qua, Việt Nam đã trúng cử vào Hội đồng Nhân
quyền Liên hợp quốc nhiệm kỳ 2023-2025. Đây là lần tái cử của Việt Nam vào Hội
đồng Nhân quyền Liên hợp quốc sau nhiệm kỳ 2014-2016 rất thành công, cho thấy
uy tín cao của Việt Nam đối với cộng đồng quốc tế về dân chủ, nhân quyền. Những
thực tế khách quan đó cho thấy bản chất của xã hội XHCN tại Việt Nam là một xã
hội dân chủ, vì con người, và không có luận điệu xuyên tạc nào có thể phủ nhận.
0 nhận xét:
Đăng nhận xét