SÁNG NGỜI VAI TRÒ CỦA VĂN HÓA VIỆT NAM

 

Hội nghị Văn hóa toàn quốc năm 2021 diễn ra vào sáng ngày 24/11 theo hình thức trực tuyến. Đây là sự kiện chính trị có ý nghĩa hết sức to lớn và quan trọng trong bối cảnh đất nước đang nỗ lực vượt qua những thử thách và khó khăn do đại dịch Covid-19 gây ra. Hội nghị đã góp phần tuyên truyền, lan tỏa; làm cho mọi người thay đổi nhận thức về vấn đề văn hóa. Đã đến lúc văn hóa phải thực sự được xem là vấn đề có ý nghĩa sống còn không chỉ về mặt lý thuyết mà phải là bằng những hành động thực tế.

Nghị quyết Đại hội Đảng cũng như các Nghị quyết chuyên đề, đặc biệt là Nghị quyết Trung ương 5 (khoá VIII) về “Xây dựng và phát triển nền văn hoá Việt Nam tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc”, các bài nói, bài viết của Chủ tịch Hồ Chí Minh và các đồng chí lãnh đạo Đảng, Nhà nước đều luôn nhấn mạnh vị trí, vai trò của văn hoá; của việc xây dựng, phát triển văn hóa, con người Việt Nam. Văn hoá là nền tảng tinh thần của xã hội, là sức mạnh nội sinh; là động lực xây dựng và bảo vệ tổ quốc. Bác Hồ nói: “Văn hoá soi đường cho quốc dân đi”, khó có cách diễn đạt nào hay hơn để nói về vị trí, vai trò, tầm quan trọng của văn hoá.

Hội nghị Văn hóa toàn quốc lần này có ý nghĩa rất quan trọng. Nói là triển khai nghị quyết Đại hội XIII của Đảng nhưng không chỉ như thế mà còn là thực hiện đường lối, quan điểm của Đảng, tư tưởng Hồ Chí Minh, chính sách của Nhà nước về văn hóa để bước sang giai đoạn mới.

Văn hoá của dân tộc là kết tinh quá trình hoạt động thực tiễn. Những giá trị ấy cần được tiếp tục giữ gìn, bồi đắp và phát huy chứ không phải đến hôm nay chúng ta mới bắt tay vào xây dựng và sáng tạo. Đôi khi, có người còn mong “bao giờ cho đến ngày xưa” bởi họ nuối tiếc cái hay, cái đẹp về văn hoá của dân tộc có thể bị phai nhạt, mất đi. Thực tế, hệ giá trị quốc gia, hệ giá trị văn hoá của dân tộc là sản phẩm kết tinh của quá trình hoạt động thực tiễn lâu dài chứ không phải là sản phẩm ra đời từ tư duy, ý tưởng của các nhà lý luận. Những giá trị ấy dân tộc ta đã có, và bây giờ chúng ta cần kế thừa và phát triển hơn nữa.

Chúng ta không phải tìm kiếm đâu xa, trong kho tàng ca dao, tục ngữ có đầy đủ những gì cần phải giữ gìn, học tập và phát huy: “Bầu ơi, thương lấy bí cùng”, “Thương người như thể thương thân”, “Một cây làm chẳng nên non”, “Thuận vợ, thuận chồng tát bể Đông cũng cạn”… Đấy là hệ giá trị quốc gia, là văn hoá, là đạo đức, là cội nguồn sức mạnh của con người Việt Nam, dân tộc Việt Nam. Bên cạnh những giá trị, truyền thống được nhân dân đúc kết, còn là những giá trị văn hoá, tinh thần được các anh hùng dân tộc, các danh nhân văn hoá tổng kết và sáng tạo nên.

“Sức mạnh mềm” sẽ phát huy trong quá trình đổi mới, hội nhập. Ông cha ta có lòng tự hào, tự tôn về văn hoá rất mạnh mẽ. Lý Thường Kiệt đã từng tuyên bố: “Nam quốc sơn hà Nam Đế cư…”; Nguyễn Trãi tự hào với truyền thống, vị thế tự cường của một dân tộc “Vốn xưng nền văn hiến đã lâu”, Hoàng đế Quang Trung - Nguyễn Huệ với lời tuyên ngôn bất hủ: “Đánh cho để dài tóc. Đánh cho để đen răng… Đánh cho sử tri Nam quốc anh hùng chi hữu chủ”.

“Sức mạnh mềm” về văn hoá là khái niệm tuy mới nhưng trong thực tiễn nguồn lực văn hoá tiềm tàng, nội sinh trong lòng dân tộc đã có từ nghìn đời nay. Chúng ta đã có không ít những giá trị “sức mạnh mềm” lan toả, góp phần vào kho tàng văn hoá chung nhân loại. Từ thực tiễn phát triển đất nước trong thời kỳ đổi mới càng thêm khẳng định vị thế quan trọng của văn hóa, con người trong chiến lược phát triển. Phát huy “sức mạnh mềm” văn hóa Việt Nam vừa là yêu cầu, vừa là giải pháp để thực hiện khát vọng xây dựng đất nước trong giai đoạn hiện nay, đồng thời góp phần nâng cao vị thế, uy tín của đất nước. Chắc chắn những giá trị vốn có ấy của dân tộc sẽ tiếp tục được giữ gìn, phát huy trong quá trình đổi mới và hội nhập quốc tế.

Cuộc cách mạnh công nghiệp lần thứ 4, quá trình số hóa tác động đến mọi người trong xã hội, đặc biệt là giới trẻ. Đương nhiên cuộc cách mạng này sẽ đưa ra nhiều cơ hội cho chúng ta phát triển ở nhiều lĩnh vực trong xã hội, nhưng nó cũng đặt ra nhiều thách thức. Những nguồn tin giả, hành vi văn hóa không đúng mực, phản cảm, những văn hóa độc hại cũng lây lan rất nhanh.

Chúng ta phải cố gắng thực hiện Nghị quyết của Đại hội XIII của Đảng, từng bước bổ sung, hoàn chỉnh để xây dựng hệ giá trị văn hóa quốc gia. Hệ giá trị văn hóa Việt Nam, hệ giá trị con người Việt Nam gắn với giữ gìn, phát huy giá trị của gia đình Việt Nam. Giới trẻ cũng phải có những chuẩn mực giá trị của mình. Có lẽ chúng ta phải xây dựng một hệ giá trị bằng những từ ngữ hàm súc, cô đọng. Phải có những thang giá trị cho một nhóm người trong xã hội. Từ đó, chúng ta mới phát triển văn hóa và con người một cách bền vững được.

Nếu chúng ta phát triển mà không có chiều sâu văn hóa, ở đây là văn hóa dân tộc, giá trị hàng nghìn năm của ông cha để lại, không trang bị một bản lĩnh, một "sức đề kháng" văn hóa tốt, chúng ta sẽ bị những sản phẩm văn hóa độc hại tác động, đối tượng chính ở đây đối tượng là giới trẻ. Đương nhiên giới trẻ các bạn có nhiều ước mơ, hoài bão, háo hức đổi mới. Có những giá trị thật nhưng giới trẻ cũng có thể chạy theo những giá trị ảo. Thậm chí trên mạng có những người xăm trổ, ăn nói tục tĩu, hành vi phản cảm nhưng cũng kéo được một lượng người vào tán thưởng, đó là những hệ lụy rất dễ thấy.

Hệ lụy lớn nhất là khi chúng ta đánh mất bản chất của văn hóa dân tộc, đi vào thế giới mà không có căn cước văn hóa sẽ dễ bị hòa tan. Lịch sử đã nói lên điều này. Chúng ta có hàng nghìn năm Bắc thuộc, hàng trăm năm bị các thế lực ngoại bang nô dịch. Nhưng cuối cùng, sức mạnh văn hóa Việt Nam đã giúp chúng ta chiến thắng.

Việc chúng ta tạo cho mình một bản lĩnh văn hóa, khi có nguồn sức mạnh nội sinh thì văn hóa vừa là động lực, mục tiêu để phát triển đất nước, cùng với đó là phát triển con người. Con người vừa là sản phẩm của văn hóa, đồng thời cũng là chủ thể sáng tạo những giá trị văn hóa mới. Nền văn hóa của chúng ta sẽ là nền văn hóa vừa dân chủ, tiên tiến vừa khoa học, nhân văn.

Chúng ta cũng cần phòng, tránh sự cực đoan. Bảo tồn giá trị văn hoá hoặc bổ sung, tiếp thu đều cần phải chọn lọc. Đó là một quá trình phát triển, đổi mới, học tập và tiếp thu không ngừng, tự làm giàu cho bản thân và góp phần lan toả ra thế giới./.

VTK-H1