GIÁO SƯ, NHÀ VĂN ĐẶNG THAI MAI - BỐ VỢ CỦA 3 VỊ TƯỚNG LỪNG DANH

 

Giáo sư, Nhà nghiên cứu, Nhà văn Đặng Thai Mai (1902 - 1984), chẳng những là một học giả uyên thâm, một trí thức yêu nước, một nhà giáo mẫu mực mà còn là người cha của 6 Giáo sư và Phó giáo sư, bố vợ của ba vị Tướng lừng danh, là ông ngoại và ông nội của hàng chục Tiến sĩ và Cử nhân...

Đại tướng Võ Nguyên Giáp sinh năm 1911 (kém Đặng Thai Mai chín tuổi). Trước khi có cuộc hôn nhân lịch sử, hai người vẫn coi nhau như bạn bè. Phần vì tuổi tác chẳng hơn kém nhau là mấy, phần vì họ cùng là đảng viên Tân Việt, cùng bị Pháp bắt giam năm 1930, ra tù họ lại cùng sống bằng nghề dạy học. Đặc biệt, năm 1935 Đặng Thai Mai, Võ Nguyên Giáp, Phan Thanh, Hoàng Minh Giám... cùng là sáng lập viên của Trường Tư thục Thăng Long nổi tiếng. Sau Cách mạng Tháng 8-1945, họ cùng được bầu làm Đại biểu Quốc hội khóa I. Trong Chính phủ, Đặng Thai Mai được bổ nhiệm là Bộ trưởng Bộ Giáo dục, còn Võ Nguyên Giáp là Bộ trưởng Bộ Nội vụ...

Cũng thời gian ấy, sau mấy năm xa cách gặp lại Đặng Bích Hà, con gái lớn của giáo sư Đặng Thai Mai đã lớn vổng lên thành một thiếu nữ xinh đẹp. Một tình cảm đẹp đã nảy nở giữa Võ Nguyên Giáp và Đặng Bích Hà. Đó không chỉ là một tình yêu nam nữ đơn thuần mà còn là sự đồng cảm của những tâm hồn cao đẹp, những nhân cách văn hóa. Bởi thế, tình yêu của họ càng đẹp và lãng mạn hơn khi đã được thử thách và chín muồi trong cách mạng và kháng chiến. Đám cưới của hai người đã được tổ chức giản dị và trang trọng trước ngày cuộc kháng chiến toàn quốc chống thực dân Pháp bùng nổ. Chủ tịch Hồ Chí Minh đã tới dự và chia vui. Vợ chồng Võ Nguyên Giáp - Đặng Bích Hà sinh được 4 người con (2 trai và 2 gái), trong đó có nữ Tiến sĩ khoa học Vật lý Võ Hạnh Phúc. Đại tướng Võ Nguyên Giáp luôn được coi là “người anh cả” của Quân đội nhân dân Việt Nam. Liên tục hơn 30 năm (1946 - 1980), ông là Bộ trưởng Bộ Quốc phòng, Bí thư Quân uỷ Trung ương. Ông là người được Nhà nước ta phong hàm Đại tướng đợt đầu tiên (1948).

Vị tướng con rể thứ hai của Giáo sư, Nhà văn Đặng Thai Mai là Phạm Hồng Cư. Tên thực của ông là Lê Đỗ Nguyên, sinh năm 1926, quê ở Đông Cương, Đông Sơn, Thanh Hóa. Ông cũng chính là một trong 3 người anh của nhân vật nữ (Lê Đỗ Thị Ninh) trong bài thơ Màu tím hoa sim nổi tiếng của nhà thơ Hữu Loan. Phạm Hồng Cư nhập ngũ tháng 9 năm 1945, được kết nạp vào Đảng năm 1947. Trưởng thành từ những ngày là Đội viên Tự vệ chiến đấu Cứu quốc Hoàng Diệu (Hà Nội), Phạm Hồng Cư đã trực tiếp tham gia nhiều chiến dịch quan trọng của quân đội ta từ chiến dịch Điện Biên Phủ đến chiến dịch Hồ Chí Minh... Năm 1954, sau chiến dịch Điện Biên Phủ toàn thắng, Phạm Hồng Cư đã kết hôn với Đặng Thị Hạnh, con gái thứ hai của Giáo sư, Nhà văn Đặng Thai Mai. Vợ chồng họ sinh được 2 trai và một gái. Các con của họ đều đã trưởng thành, được đào tạo rất cơ bản và hầu hết đang làm việc tại nước ngoài. Những năm 1974-1978, Phạm Hồng Cư là Cục trưởng Cục Văn hóa, Tổng cục Chính trị Quân đội nhân dân Việt Nam, sau đó ông đảm nhiệm trọng trách Phó Chính uỷ, rồi Phó Tư lệnh, kiêm Chủ nhiệm Chính trị Quân khu 2, Phó Chủ nhiệm Tổng cục Chính trị cho tới ngày nghỉ hưu. Phạm Hồng Cư được phong hàm Trung tướng năm 1988.

Vị tướng thứ ba, con rể của giáo sư nhà văn Đặng Thai Mai là Phạm Hồng Sơn. Ông tên thật là Phạm Thành Chính, sinh năm 1923 tại Hưng Khánh, Hưng Nguyên, Nghệ An. Ông là cháu ruột của liệt sĩ Phạm Hồng Thái - người đã dũng cảm hy sinh khi mưu sát toàn quyền Đông Dương Méc-Lanh tại Sa Diện (Trung Quốc) năm 1925. Phạm Hồng Sơn nhập ngũ năm 1945, được phong hàm Trung tướng năm 1982. Tướng Phạm Hồng Sơn từng trực tiếp chỉ huy chiến đấu ở nhiều mặt trận. Trong kháng chiến chống Pháp, ông từng giữ chức Trung đoàn trưởng Trung đoàn 36, Sư đoàn 308. Những năm 1955 - 1959, ông làm Tham mưu trưởng Quân khu Hữu Ngạn, tiếp đó là Cục phó Cục Khoa học Quân sự, rồi Cục trưởng Cục Quân huấn, Bộ Tổng Tham mưu. Năm 1967, ông được điều vào chiến trường miền Nam chỉ huy chiến dịch Đường Chín - Nam Lào, rồi Phó Tư lệnh kiêm Tham mưu trưởng Mặt trận Tây Nguyên. Phạm Hồng Sơn còn được biết đến là một Phó Tiến sĩ khoa học quân sự... Những năm 1971 - 1975 ông từng đảm nhiệm trọng trách Phó Viện trưởng Viện Khoa học Quân sự, Phó Viện trưởng Học viện Quân sự cấp cao...Năm 1954, Phạm Hồng Sơn kết hôn với Đặng Anh Đào, con gái thứ tư của Giáo sư, Nhà văn Đặng Thai Mai. Đám cưới của họ được tổ chức tại Thanh Hóa, trước ngày hòa bình lập lại trên miền Bắc nước ta. Vợ chồng họ sinh được ba người con, thì hai từng là sĩ quan hải quân, một người là tiến sĩ toán học, cả ba đều tốt nghiệp tại Liên Xô cũ.