Trước sự phát
triển của cuộc cách mạng 4.0, mạng internet được phủ sóng toàn cầu. Trên các mạng
xã hội gần đây liên tục xuất hiện, ra đời nhiều hội, nhóm, trong đó có sự nở rộ
các nhóm fan (người hâm mộ), anti-fan (người tẩy chay) có nguồn gốc từ thái độ
yêu - ghét một số người nổi tiếng hoặc được dư luận chú ý, nhất là với các nghệ
sĩ trẻ - những người thường xuyên quan tâm, chủ động tương tác trên mạng xã hội.
Ðáng lo ngại là lợi dụng tình trạng trên, một số hội, nhóm, đối tượng đã có những
hành động, việc làm quá khích nhằm thỏa mãn tình cảm cá nhân hoặc mưu đồ cá
nhân, mà hệ lụy là gây bức xúc trong dư luận xã hội, nguy cơ ảnh hưởng, tác động
xấu tới trật tự xã hội, làm tổn hại uy tín, danh dự, tài sản của nhiều cá nhân,
tổ chức…
Tuy manh nha xuất
hiện từ trước, nhưng phải đến đầu thế kỷ XXI, hiện tượng si mê hoặc tẩy chay một
cách cực đoan đối với một số nghệ sĩ, người nổi tiếng mới bắt đầu được nhiều
người quan tâm. Năm 2001, nhật báo JoongAng Ilbo - một trong ba tờ báo lớn nhất
Hàn Quốc, bắt đầu sử dụng cụm từ "Sasaeng" - được người Việt Nam gọi
là "fan cuồng", để chỉ những người hâm mộ quá khích, sẵn sàng thực hiện
nhiều hành vi như: rình mò đời tư, gây rối trật tự công cộng, phạm tội,… nhằm bảo
vệ thần tượng, hoặc tấn công người mà họ không thích. Tại Việt Nam, hiện tượng
"fan cuồng" và "anti-fan" bắt đầu được biết đến cùng trào
lưu hâm mộ một số nhóm nhạc nước ngoài mà giới trẻ quan tâm. Sự bùng nổ của
công nghiệp giải trí trong nước cũng góp phần giúp một số nghệ sĩ Việt nhanh nhạy
về mặt thị trường bắt đầu gặt hái cả về danh tiếng lẫn tiền bạc. Bằng việc học
hỏi mô hình quản lý, chăm sóc người hâm mộ theo phong cách chuyên nghiệp từ những
tập đoàn giải trí quốc tế, nhiều gương mặt hàng đầu trong giới showbiz Việt Nam
sở hữu lượng "fan" nhiệt thành và đông đảo, chẳng hề kém cạnh so với
đồng nghiệp ở Hàn Quốc, Nhật Bản, Trung Quốc. Ðược sự hỗ trợ cả về vật chất và
tinh thần từ người hâm mộ, một số ngôi sao giải trí đã có thu nhập đáng ao ước
so với mặt bằng thu nhập chung của xã hội. Và đổi lại, không ít người nổi tiếng
thường xuyên phải đối mặt với tình trạng bị theo dõi, mổ xẻ, đánh giá từng chi
tiết trong đời tư, từ thói quen ăn mặc, phát ngôn, quan hệ tình cảm, hôn nhân,…
đến các hoạt động xã hội. Ðiều này cũng đã kéo theo một hệ quả không mong muốn
là họ đã trở thành nạn nhân bất đắc dĩ trong "cuộc chiến" giữa các
nhóm "fan cuồng" hoặc "anti-fan", để bảo vệ hoặc hạ bệ thần
tượng.
Trên thực tế,
dù trái ngược nhau về sở thích nhưng, các "fan cuồng" và "anti-fan"
lại có nhiều điểm tương đồng, như: đều muốn khẳng định tiếng nói, tầm ảnh hưởng
trước thần tượng và công chúng; ép buộc người khác phải đồng thuận với quan điểm
của mình; sẵn sàng thóa mạ, sỉ nhục các ý kiến trái chiều. Tương tự mô hình câu
lạc bộ người hâm mộ, "fan cuồng" và "anti-fan" cũng lập diễn
đàn, fanpage trực tuyến, tổ chức phong trào, hội họp, giao lưu về mọi chủ đề
liên quan đến thần tượng được họ say mê hoặc thù ghét. Ðặc biệt, nếu trước đây
việc làm này thường được tổ chức khép kín thì hiện nay đa phần đã trở thành các
hoạt động mang tính quy mô qua việc lợi dụng tính năng của các mạng xã hội như
Facebook, YouTube, TikTok… nhằm tăng sự ảnh hưởng trong xã hội, công chúng.
Ðáng phê phán
là nhân danh hành động ủng hộ hoặc phản đối thần tượng, thành viên các nhóm
"fan cuồng" hoặc "anti-fan" không chỉ thường xuyên gây gổ với
nhau, mà còn công kích cá nhân, tổ chức, doanh nghiệp, cơ quan chức năng khi
các đơn vị này có những công việc liên quan hoặc đăng tải nội dung, bài viết,
hình ảnh về đối tượng, "ngôi sao" đang được họ theo dõi, bàn luận. Thậm
chí, một số đối tượng còn đe dọa, tiến hành nhiều cuộc tấn công mạng (cyber
attack) nhắm vào một số website, fanpage đã đề cập đến hạn chế, sai lầm của người
được họ ủng hộ. Hy hữu, có anti-fan còn bất chấp quy định tại nơi làm việc và đạo
đức nghề nghiệp để phát tán thông tin, điều khoản bí mật liên quan đến diễn
viên, người mẫu nổi tiếng như: giao dịch ngân hàng, tin nhắn riêng, hình ảnh nhạy
cảm… Nghiêm trọng hơn, một số nhóm "fan cuồng" tổ chức phá hoại trang
điện tử của các cơ quan trực thuộc chính quyền. Chưa kể, chỉ vì sự nhầm lẫn của
"fan cuồng" và "anti-fan" mà nhiều người vô can bị vạ lây
vì các hành vi "bắt nạt" trên không gian mạng.
Ngoài các phong
trào tự phát, còn xuất hiện những cá nhân, nhóm lợi ích cố tình dắt mũi dư luận
để thực hiện mục đích thiếu trong sáng như: làm nhục, vu khống, xúc phạm nghiêm
trọng danh dự, nhân phẩm người khác. Qua tài khoản Facebook cá nhân, những người
này thường xuyên đăng video, phát livestream, viết thông tin đồn đoán, quy chụp,
gây hiểu lầm cá nhân nhưng không hề đưa ra được bằng chứng hay nhân chứng xác
thực. Bên cạnh đó, tận dụng "scandal" của nghệ sĩ, một số đối tượng
liên tục lập các "group", "fanpage" mang chủ đề "bóc
phốt", "bí mật showbiz" để lôi kéo người hiếu kỳ, thiếu hiểu biết.
Khi câu chuyện tai tiếng trở nên bão hòa, họ đổi tên fanpage, group rồi chuyển
nhượng cho các tiểu thương kinh doanh online nhằm kiếm lời. Ðể tránh bị phát
giác, các nhóm đối tượng kiểu này thường sử dụng tài khoản ẩn danh.
Ở một góc độ
khác, tình trạng lệch chuẩn trong đạo đức, lối sống của một số người nổi tiếng ở
Việt Nam cũng chính là một trong những nguyên nhân chủ yếu dẫn tới sự ra đời, tồn
tại các nhóm "fan cuồng", "anti-fan". Ðể tạo dựng, đánh
bóng hình ảnh cá nhân hoặc mưu cầu mục đích nổi tiếng, kiếm tiền, không ít người
nổi tiếng đã bất chấp để cổ xúy cho lối sống phóng túng, khoe khoang sự giàu có
và cuộc sống sang chảnh, hưởng thụ, phát ngôn dung tục, thiếu chuẩn mực, ứng xử
kiểu giang hồ với người phản đối họ, hoặc tuyên truyền mê tín, dị đoan, và chia
sẻ trên mạng xã hội loại thông tin có thể gây hoang mang, mâu thuẫn trong nhân
dân, kỳ thị vùng miền… Thậm chí, có người còn công khai mời gọi, lôi kéo người
hâm mộ tham gia các hoạt động bị pháp luật ngăn cấm như cá cược trực tuyến, mua
bán tiền ảo, quảng cáo sản phẩm kém chất lượng hoặc không rõ nguồn gốc xuất xứ…
Chính sự lệch chuẩn trong cách sống và sinh hoạt nói trên đã tác động, góp phần
khiến các nhóm "fan cuồng", "anti-fan" càng thêm lệch lạc,
thậm chí quay ngược trở lại thao túng nhận thức, phát ngôn, hành động của người
nổi tiếng.
Diễn biến của
các xu hướng "ủng hộ" hoặc "tẩy chay thần tượng" thời gian
qua cho thấy sự phức tạp và nghiêm trọng của vấn đề. Tại nhiều quốc gia trên thế
giới, trong đó có Việt Nam, hiện tượng "fan cuồng" và
"anti-fan" đã và đang làm nảy sinh nhiều vụ việc vi phạm pháp luật, tội
phạm có tổ chức,… đòi hỏi các cơ quan chức năng về pháp luật, văn hóa cần nhanh
chóng vào cuộc, làm rõ, xử lý nghiêm minh. Dù vậy, do nhiều nguyên nhân (như
khó xác định đối tượng chủ mưu đã tổ chức, xúi giục, kích động "fan cuồng"
hoặc "anti-fan" có hành vi phá hoại, gây rối; đặc biệt là tội phạm sử
dụng công nghệ cao không dễ truy vết…) nên công việc này không hề đơn giản.
Ngoài ra, đại bộ phận "fan cuồng" và "anti-fan" là những
người trẻ, nhận thức còn chưa chín chắn, dễ bị lôi kéo, kích động. Tham gia nhập
các nhóm "fan cuồng" hoặc "anti-fan", còn có cả không ít
người vốn tự ti, rụt rè, sống khép kín, không nhận được sự quan tâm từ gia
đình, nhà trường. Khi trở thành thành viên của các nhóm này họ hy vọng sẽ nhận
được sự chú ý, lời khen ngợi, khích lệ từ phía cộng đồng… Các nguyên nhân đó
cho thấy việc tuyên truyền kết hợp giáo dục chính là giải pháp cần thiết để hạn
chế, ngăn chặn hiện tượng "fan cuồng", "anti-fan" quá khích
trên không gian mạng. Ðồng thời, triển khai Bộ quy tắc ứng xử trên mạng xã hội
vào đời sống, gắn với vấn đề thực tế đang diễn ra trong lĩnh vực giải trí, nghệ
thuật là hết sức cần thiết. Vì sẽ giúp người tham gia mạng xã hội có nhận thức
đúng đắn, có hành vi ứng xử chuẩn mực, và không để bị lôi cuốn, sa đà vào những
cuộc tranh cãi, phong trào tẩy chay người nổi tiếng từ đối tượng cực đoan. Công
việc này cần có sự tham gia tích cực của báo chí trong việc kịp thời lên án,
phê phán việc nhân danh "bảo vệ người hâm mộ", "vì quyền lợi người
hâm mộ" để mạ lỵ, phỉ báng cá nhân, tổ chức, doanh nghiệp, cơ quan chức
năng, vạch trần các toan tính thiếu trong sáng.
Hiện, dịch
Covid-19 vẫn còn diễn biến phức tạp, tại nhiều tỉnh, thành phố, học sinh, sinh
viên phải học tập trực tuyến tại nhà. Trong bối cảnh học tập, giao lưu, trao đổi
với thầy cô, bạn bè bị hạn chế, nhiều em dành quá nhiều thời gian cho mạng xã hội.
Vì vậy các bậc phụ huynh cần phối hợp chặt chẽ với nhà trường để có thể theo
sát, quan tâm, kịp thời phát hiện, uốn nắn hành vi bất thường, chưa chuẩn mực của
con, em mình trên không gian mạng. Cùng với đó, cần chủ động định hướng, chia sẻ
các tấm gương sáng, người tốt, việc làm hay để các em tin tưởng, học tập, noi
theo. Việc cha mẹ dành thời gian tâm sự, tư vấn cho con cái về những thay đổi
trong nhận thức, đặc biệt ở tuổi dậy thì cũng cần được chú trọng, nâng cao.
Về phía những
người được đông đảo công chúng chú ý, mến mộ, đặc biệt là các nghệ sĩ trẻ cần
không ngừng rèn luyện, tu dưỡng bản thân cả về đạo đức, lối sống, để xứng đáng
với tình cảm của người hâm mộ, hướng người hâm mộ vào những việc làm tích cực.
Việc phát ngôn, ứng xử trong cuộc sống thường ngày cũng như trên mạng xã hội cần
hết sức cẩn trọng, tránh tranh cãi đôi co, huy động người hâm mộ trả đũa, tấn
công mạng; đồng thời cần tìm hiểu nguyên nhân dẫn đến việc bị phản đối, tẩy
chay, hiểu lầm, để từ đó điều chỉnh, rút bài học kinh nghiệm cho bản thân, sẵn
sàng nhận lỗi khi có sai lầm. Làm được điều đó, chính bản thân họ sẽ tiếp tục
phát triển, nhận thêm sự ủng hộ, động viên từ công chúng, tham gia loại bỏ các
tác nhân gây ảnh hưởng xấu đến bản thân và sự nghiệp của mình, góp phần giữ gìn
môi trường mạng văn minh, lành mạnh.
LNK - H1
0 nhận xét:
Đăng nhận xét